Επίγονος, (6ος αι. π.Χ.)ˇ διάσημος μουσικός. Γεννήθηκε στην Αμβρακία, γι'αυτό και είχε το επώνυμο Αμβρακιώτης, και έζησε στη Σικυώνα. Ο Αθήναιος (Δ', 183D, 81) γράφει γι' αυτόν: "ήν δ' ο Επίγονος φύσει μεν Αμβρακιώτης, δημοποίητος δε Σικυώνιοςˇ μουσικώτατος δ' ών κατά χείρα δίχα πλήκτρου έψαλλεν" (ο Επίγονος γεννήθηκε Αμβρακιώτης και πολιτογραφήθηκε Σικυώνιοςˇ ήταν μουσικώτατος κι έπαιζε κατευθείαν με τα δάχτυλα, χωρίς τη βοήθεια πλήκτρου). Ο Πολυδεύκης (IV, 59) προσθέτει ότι ο Επίγονος υπήρξε ο πρώτος που έπαιξε χωρίς πλήκτρο πλήκτρον, αντικείμενο με το οποίο χτυπούσαν τις χορδές των εγχόρδων. Κατασκευαζόταν από σκληρό ξύλο, ελεφαντόδοντο, κέρατο ή μέταλλο και, όπως συχνά φαίνεται σε παραστάσεις αγγείων, ήταν μακρύ και ογκώδες.. Θεωρούνταν λαμπρός εκτελεστήςˇ σε αυτόν και στη Σχολή του αποδιδόταν η καθιέρωση της έναυλης κιθάρισης (σόλο κιθάρας με συνοδεία αυλού)ˇ Αθήν ΙΔ', 637F, 42 (βλ. το κείμενο στο λ. έναυλος κιθάρισις έναυλος κιθάρισις, παίξιμο κιθάρας με συνοδεία αυλού. Σύμφωνα με τον Φιλόχορο εισάχθηκε πρώτα από τη Σχολή του Επίγονου. Μεταφορικά σήμαινε εκείνο που ηχούσε όπως ο αυλός, είχε δηλαδή καθαρό και ζωηρό ήχο σαν του αυλού.). Η Σχολή του και γενικά οι οπαδοί του ήταν γνωστοί ως Επιγόνειοι ή "οι περί τον Επίγονον". Το ενδιαφέρον τους εκτεινόταν και πέρα από την πρακτική πλευρά της μουσικής (εκτέλεση), στη θεωρία της μουσικής. Ο Αριστόξενος Αριστόξενος, (375 / 360 π.Χ.-;)ˇ φιλόσοφος και θεωρητικός της μουσικής, γεννήθηκε στον Τάραντα και πέθανε στην Αθήνα. Μαθητής του Αριστοτέλη στο Λύκειο, υπήρξε πολυγραφότατος, με περί τα 453 μουσικά, ιστορικά και φιλοσοφικά βιβλία. Από τα μουσικά του βιβλία έχει σωθεί το μεγαλύτερο μέρος των Αρμονικών Στοιχείων. επικρίνει μερικούς από αυτούς, που, όπως ο Λάσος Λάσος, ο Ερμιονεύςˇ γεννήθηκε το 548/545 περίπου π.Χ. Θεωρείται ως ένας από τους κύριους καινοτόμους της μουσικής με σημαντική επίδραση. Μερικοί γραμματικοί του απέδιδαν τη δημιουργία του αττικού διθύραμβου, ίσως και την ανακάλυψη ότι οι δονήσεις είναι αιτία παραγωγής του ήχου., νόμιζαν ότι οι νότες είχαν πλάτος (Αρμον. Ι, 3, 23-24ˇ βλ. το κείμενο στο λ. πλάτος).
Λάσος, ο Ερμιονεύς γεννήθηκε το 548/545 περίπου π.Χ. (κατά την 58η Ολυμπιάδα αναφέρει η Σούδα Σούδα, Βυζαντινός λεξικογράφος, που έζησε πιθανόν τον 10ο αι. μ.Χ., γύρω στα 960-970. Είναι γνωστός από το Λεξικό που φέρει το ονομά του (Σουίδα Λεξικόν ή απλά Σουΐδας ή Σούδα). Το Λεξικό αφορά την αρχαία Ελλάδα, περιέχει μεγάλο αριθμό λημμάτων, 12.000 λέξεις, ονόματα, εκφράσεις κτλ., μαζί με 900 βιογραφικά σημειώματα, συλλεγμένα χωρίς ιδιαίτερη κριτική προσοχή από προηγούμενα παρόμοια έργα.) στην Ερμιόνη της Αχαΐας. Σημαντική μορφή στην ιστορία της αρχαίας ελληνικής μουσικής και σοφιστής μεγάλης φήμης. Κατά τον Διογένη Λαέρτιο (Α', Ι, 42), ο Έρμιππος στο έργο του Περί των σοφών αναγνωρίζει 17, μαζί και τον Λάσο. Η Σούδα Σούδα, Βυζαντινός λεξικογράφος, που έζησε πιθανόν τον 10ο αι. μ.Χ., γύρω στα 960-970. Είναι γνωστός από το Λεξικό που φέρει το ονομά του (Σουίδα Λεξικόν ή απλά Σουΐδας ή Σούδα). Το Λεξικό αφορά την αρχαία Ελλάδα, περιέχει μεγάλο αριθμό λημμάτων, 12.000 λέξεις, ονόματα, εκφράσεις κτλ., μαζί με 900 βιογραφικά σημειώματα, συλλεγμένα χωρίς ιδιαίτερη κριτική προσοχή από προηγούμενα παρόμοια έργα., από την άλλη, αναφέρει ότι μερικοί τον κατέτασσαν στους επτά σοφούς αντί του Περίανδρου. Η Σούδα Σούδα, Βυζαντινός λεξικογράφος, που έζησε πιθανόν τον 10ο αι. μ.Χ., γύρω στα 960-970. Είναι γνωστός από το Λεξικό που φέρει το ονομά του (Σουίδα Λεξικόν ή απλά Σουΐδας ή Σούδα). Το Λεξικό αφορά την αρχαία Ελλάδα, περιέχει μεγάλο αριθμό λημμάτων, 12.000 λέξεις, ονόματα, εκφράσεις κτλ., μαζί με 900 βιογραφικά σημειώματα, συλλεγμένα χωρίς ιδιαίτερη κριτική προσοχή από προηγούμενα παρόμοια έργα. λέει ακόμα ότι ο Λάσος υπήρξε ο πρώτος που έγραψε βιβλίο για τη μουσική ("Πρώτος δε ούτος περί μουσικής λόγον έγραψε")ˇ το βιβλίο αυτό χάθηκε, το σχέδιό του όμως διασώθηκε από τον Martianus Capella (βιβλ. IX, 936 [317C], έκδ. Α. Dick, 1969). Ο Λάσος υπήρξε αντίπαλος του Σιμωνίδη Σιμωνίδης, (556-468/7 π.Χ.)ˇ λυρικός ποιητής και συνθέτης από την Κέα. Υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους λυρικούς ποιητές της αρχαίας Ελλάδας και ένας γόνιμος συνθέτης ύμνων, υπορχημάτων, εγκωμίων, παιάνων, ελεγείων, παρθενίων, θρήνων και επιγραμμάτων. Εφεΰρε τον επίνικο και εισήγαγε το θρήνο στο χορικό τραγούδι και δάσκαλος του Πινδάρου Πίνδαρος, (περ. 522-446 π.Χ.)ˇ γεννήθηκε στις Κυνός Κεφαλές, κοντά στη Θήβα, και πέθανε στο ργος. Ο πιο μεγάλος λυρικός ποιητής της αρχαίας Ελλάδαςˇ σπούδασε μουσική αρχικά με τον πατέρα του Δαΐφαντο και τον θείο του Σκοπελίνο, και αργότερα με τον Λάσο τον Ερμιονέα. Συνέθεσε ύμνους, παιάνες, διθυράμβους, προσόδια, παρθένεια, υπορχήματα, εγκώμια, θρήνους και πάνω απ' όλα επίνικους. Ως μουσικός παρέμεινε συντηρητικός, πιστός στην παράδοση, μένοντας αδιάφορος στις καινοτομίες της εποχής του. Το απλό και συγκρατημένο κλασικό ύφος (στιλ) του είχε γενική απήχηση στους Έλληνες.. Θεωρείται ως ένας από τους κύριους καινοτόμους της μουσικής με σημαντική επίδρασηˇ ανάμεσα στους διαδόχους του αναφέρονται ο Ερατοκλής Ερατοκλής, (5ος αι. π.Χ.)ˇ θεωρητικός της μουσικής, ένας από τους πρόδρομους του Αριστόξενου., ο Αγήνωρ Αγήνωρ, (περ. 4ος αι. π.Χ.) πολύ γνωστός μουσικός της εποχής του, από τους συνεχιστές της διδασκαλίας του Λάσου του Ερμιονέα και σύγχρονος του περίφημου ρήτορα Ισοκράτη (436-338 π.Χ.). και ο Πυθαγόρας ο Ζακύνθιος Πυθαγόρας ο Ζακύνθιος, (περ. μέσα 5ου αι. π.Χ.)ˇ θεωρητικός και μουσικός, στον οποίο ο Aρτέμων (2ος προς 1ο αι. π.Χ.) απέδιδε την εφεύρεση του πολύπλοκου οργάνου τρίπους. Θεωρούνταν ένας από τους θεμελιωτές της ελληνικής αρμονικής, αλλά δεν έχει διασωθεί κανένα από τα έργα του.. Μερικοί γραμματικοί του απέδιδαν τη δημιουργία του αττικού διθύραμβου διθύραμβος, λυρικό τραγούδι ενθουσιαστικού χαρακτήρα προς τιμήν του Διόνυσουˇ το θέμα του ήταν αρχικά η γέννηση του Βάκχου, αλλά αργότερα το πλαίσιο έγινε πλατύτερο. Ο Αρίων ήταν ο πρώτος που ρύθμισε το διθύραμβο σε στροφές και αντιστροφές, χορωδίες και σόλι.ˇ μέσω του Ιππάρχου πέτυχε να επιβάλει την εισαγωγή του διθύραμβου στους μουσικούς διαγωνισμούς. Πλούτισε την οργανική (αυλητική) συνοδεία του διθύραμβου προσθέτοντας διακοσμήσεις, με τη χρήση πιο πολλών και χωρισμένων με πηδήματα φθόγγων (Πλούτ. Περί μουσ. 1141C, 29: "πλείοσί τε φθόγγοις και διερριμμένοις χρησάμενος").
Ο Λάσος, όπως και μερικοί της Σχολής του Επίγονου Επίγονος, (6ος αι. π.Χ.)ˇ διάσημος μουσικός. Γεννήθηκε στην Αμβρακία και έζησε στη Σικυώνα. Θεωρούνταν λαμπρός εκτελεστήςˇ σε αυτόν και στη Σχολή του αποδιδόταν η καθιέρωση της έναυλης κιθάρισης (σόλο κιθάρας με συνοδεία αυλού)., πίστευαν πως ο ήχος είχε πλάτος, μια άποψη που επικρίθηκε από τον Αριστόξενο ως λαθεμένη (Αρμον. Ι, 3, 23 Mb). Ενδιαφέρθηκε για τα προβλήματα ακουστικής και έκανε πειράματα με τον Ίππασο τον Μεταποντίνοˇ μερικοί του αποδίδουν ακόμα και την ανακάλυψη ότι οι δονήσεις είναι αιτία παραγωγής του ήχου (βλ. λ. Αρχύτας (1) Αρχύτας (1), (400-350 π.Χ.)ˇ πυθαγόρειος φιλόσοφος, μαθηματικός και, ίσως, ο σημαντικότερος ειδικός σε θέματα ακουστικής στην αρχαία Ελλάδα. Έζησε στον Τάραντα. Οι έρευνές του για τον μουσικό ήχο τον οδήγησαν στην ανακάλυψη ότι ο ήχος παράγεται από δονήσεις του αέρα και ότι το ύψος του εξαρτάται από την ταχύτητα των παλμών. Επεξεργάστηκε τους "λόγους" (αναλογίες) των διαστημάτων του τετράχορδου στα τρία γένη.). Ενδιαφερόμενος πάντα για την εκλέπτυνση της ποσότητας του τόνου, συνέθεσε ποιήματα, στα οποία απέφυγε το γράμμα Σ ως τραχύˇ τέτοιος ήταν ένας ύμνος του στη Δήμητρα που ήταν "άσιγμος άσιγμος, χωρίς το γράμμα σίγμα. άσιγμος ωδή, ωδή στην οποία αποφευγόταν το γράμμα σίγμα για μουσικούς και αισθητικούς λόγους.". Ο Αθήναιος διέσωσε τρεις στίχους του ύμνου αυτού, στον οποίο πραγματικά δεν υπάρχει Σ (ΙΔ', 624E-F, 19):
φθόγγος, ήχος, φωνή. Στη μουσική, ένας ήχος με καθορισμένο ύψος που παραγόταν από φωνή ή οποιοδήποτε μουσικό όργανοˇ στον πληθ., νότες και χορδές. Δίνουμε τώρα μερικούς ορισμούς του φθόγγου από αρχαίους θεωρητικούς: Αριστόξενος Αριστόξενος, (375 / 360 π.Χ.-;)ˇ φιλόσοφος και θεωρητικός της μουσικής, γεννήθηκε στον Τάραντα και πέθανε στην Αθήνα. Μαθητής του Αριστοτέλη στο Λύκειο, υπήρξε πολυγραφότατος, με περί τα 453 μουσικά, ιστορικά και φιλοσοφικά βιβλία. Από τα μουσικά του βιβλία έχει σωθεί το μεγαλύτερο μέρος των Αρμονικών Στοιχείων. (Αρμον. Στοιχ. Ι, 15, 15 Mb): "Συντόμως μεν ούν ειπείν, φωνής πτώσις επί μίαν τάσιν φθόγγος εστί" (Για να εκφραστούμε σύντομα, φθόγγος είναι η πτώση της φωνής πάνω σ' ένα ύψος). Κλεονείδης Κλεονείδης, θεωρητικός της μουσικής του 2ου αι. μ.Χ. Σε αυτόν αποδίδεται σήμερα η Εισαγωγή αρμονική, που βασίζεται πάνω στις αρχές του Αριστόξενου και θεωρείται σπουδαία πηγή πληροφοριών για τις θεωρητικές αντιλήψεις και τη διδασκαλία του Αριστόξενου. (Εισαγ. 1): "φθόγγος μεν ούν εστί φωνής πτώσις εμμελής επί μίαν τάσιν" (φθόγγος είναι η μουσική πτώση της φωνής πάνω σ' ένα ύψος). Ο Βακχείος βακχείος, μετρικός πους, αποτελούμενος από τρεις συλλαβές, δύο μακρές και μία βραχεία, - - U ή U - -ˇ (Εισαγ. 4) δίνει τον ίδιο ορισμό, προσθέτοντας: "μία γαρ τάσις εν φωνή ληφθείσα εμμελή φθόγγον αποτελεί" (ένα μόνο ύψος παρμένο στη φωνή αποτελεί μουσικό ήχο [φθόγγο]). Ο Νικόμαχος Νικόμαχος, (2ος αι. μ.Χ.)ˇ Πυθαγόρειος μαθηματικός και θεωρητικός της μουσικήςˇ γεννήθηκε στην πόλη Γέρασα της Συρίας. Έγραψε ένα βιβλίο με τον τίτλο Αρμονικής Εγχειρίδιον (ή Αρμονικόν Εγχειρίδιον), στο οποίο εκθέτει και διασαφηνίζει, τις πυθαγόρειες αρχές πάνω στη μουσική. (Εγχειρ. 11) με πιο αναλυτικό τρόπο λέει: "φθόγγος εστί φωνή άτομος, οίον μονάς κατ' άκοήνˇ ως δε οι νεώτεροι, επίπτωσις φωνής επί μίαν τάσιν και απλήνˇ ως δ' ένιοι, ήχος απλατής κατά τόπον αδιάστατος" (φθόγγος είναι ένας αδιαίρετος ήχος όπως μια ακουστική μονάδαˇ και, όπως [λένε] οι νεότεροι, μια πτώση φωνής πάνω σ' ένα μόνο ύψοςˇ και, καθώς [λένε] μερικοί άλλοι, ένας ήχος χωρίς πλάτος και συνεχής [χωρίς διακοπή]). Ο Αριστείδης Αριστείδης, θεωρητικός και συγγραφέας μουσικής. Πιστεύεται ότι έζησε ανάμεσα στον 1ο και 3ο αι. μ.Χ. Έχει γράψει ένα σημαντικό σύγγραμμα για τη μουσική με τον τίτλο Περί μουσικής, διαιρεμένο σε τρία βιβλία. (Περί μουσ. 12-13 Mb) διακρίνει πέντε διαφορές ανάμεσα στους φθόγγους (διαφοραί φθόγγων): (1) ως προς το ύψος (κατά την τάσιν τάσις, τέντωμα μιας χορδής, επομένως ύψος, μια νότα.), (2) ως προς το διάστημα (τη συμμετοχή σ' ένα ή περισσότερα διαστήματαˇ κατά διαστήματος μετοχήν), (3) ως προς το σύστημα σύστημα, ένωση δύο ή περισσότερων διαστημάτων, σύμφωνα με πολλούς αρχαίους θεωρητικούς. Το πρώτο καλά οργανωμένο σύστημα, που κατόπι χρησιμοποιήθηκε ως βάση για τα Τέλεια Συστήματα, ήταν το τετράχορδο. (τη συμμετοχή σ' ένα ή περισσότερα συστήματαˇ κατά συστήματος μετοχήν), (4) ως προς την περιοχή της φωνής.(κατά τον της φωνής τόπον τόπος, μια θέση μέσα στην έκταση της φωνής. Ο καθορίζει τρεις "περιοχές της φωνήςˇ ψηλή, μεσαία και χαμηλή". Ο Ανώνυμος του Bellermann καθορίζει τέσσερις: υπατοειδή, μεσοειδή, νητοειδή και υπερβολαιοειδή.) και (5) ως προς το ήθος ήθος, στη μουσική η λέξη σήμαινε τον ηθικό χαρακτήρα που τείνει να εμπνεύσει στην ψυχή η μουσική. Οι νότες, οι αρμονίες, τα γένη, το μέλος γενικά και οι ρυθμοί είχαν, κατά την άποψη πολλών αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, ηθικό σκοπό και δύναμη. (κατά ήθοςˇ το ήθος ποικίλλει ανάλογα με το ύψος των φθόγγων).
βαρύς, βαρύςˇ χαμηλός σε ύψος (Αριστόξ. Ι, 3,11 και 14 Mb κτλ.). Αντίθ. οξύς. Βαρύς σήμαινε επίσης και δυνατός (ήχος). Σε περίπτωση συλλαβής σήμαινε τη μη τονισμένη.
οξύς, και οξύτηςˇ οξύςˇ ψηλός (ή διαπεραστικός) φθόγγος (αντίθ. βαρύς). οξύτηςˇ ένταση στο ύψοςˇ το αποτέλεσμα της "επίτασης επίτασις, τέντωμα χορδήςˇ ή η κίνηση από ένα χαμηλότερο φθόγγο σε έναν ψηλότερο.". Αριστόξενος (Αρμ. Ι, 10, 27 Mb): "οξύτης δε το γενόμενον δια της επιτάσεως" (οξύτητα είναι το αποτέλεσμα που παράγεται από το τέντωμα της χορδής). Κατά τον Αριστοτέλη (Προβλ. XIX, 8) το οξύ ήταν λιγότερο σημαντικό από το χαμηλό. Στην προσωδία οξεία, ο τόνος.
τόπος, μια θέση μέσα στην έκταση της φωνής. Αριστόξ. (Αρμον. Ι, 10, 24-26 Mb): "η μεν ούν επίτασίς εστι κίνησις της φωνής συνεχής εκ βαρυτέρου τόπον εις οξύτερον, η δ' άνεσις εξ οξύτερου τόπον εις βαρύτερον" (τέντωμα [όξυνση] είναι συνεχής κίνηση [μετάβαση] της φωνής από μια χαμηλότερη θέση σε μια ψηλότερη και χαλάρωση [χαμήλωμα] από μια ψηλότερη θέση σε χαμηλότερη). Τόπος της φωνήςˇ περιοχή της φωνήςˇ Αριστόξ. (ό.π. 7, 18): "περί του της φωνής τόπου καθόλου" (περί της περιοχής [στην έκταση] της φωνής γενικά). Ο Βακχείος (Εισ. 44, C.v. J. 302, Mb 11) καθορίζει τρεις "περιοχές της φωνήςˇ ψηλή, μεσαία και χαμηλή". Ο Ανώνυμος (Bell. 76-77, 63) καθορίζει τέσσερις: υπατοειδή υπατοειδής, τόποςˇ η περιοχή της υπάτηςˇ η χαμηλότερη περιοχή της φωνής., μεσοειδή μεσοειδής, τόποςˇ η μεσαία περιοχή της φωνήςˇ η περιοχή της μέσης., νητοειδή νητοειδής, τόποςˇ η περιοχή της νήτης. και υπερβολαιοειδή υπερβολαιοειδής, τόποςˇ η περιοχή της φωνής που περιλαμβάνει όλες τις νότες πάνω από τον νητοειδή τόποˇ η περιοχή των υπερβολαίων..
κίνησις, κίνησηˇ αλλαγή μιας θέσης. (α) κίνησις της φωνήςˇ η αλλαγή (η μετάβαση) της φωνής από μια θέση σε άλλη. Κατά τόπον κίνησις της φωνήςˇ η αλλαγή της φωνής ως προς τον τόπο (θέσηˇ φωνή έδώ με την έννοια του φωνητικού και του οργανικού ήχου)ˇ πρβ. Αριστόξ. Αρμ. Ι, 3 Mb. Ο Αριστόξενος Αριστόξενος, (375 / 360 π.Χ.-;)ˇ φιλόσοφος και θεωρητικός της μουσικής, γεννήθηκε στον Τάραντα και πέθανε στην Αθήνα. Μαθητής του Αριστοτέλη στο Λύκειο, υπήρξε πολυγραφότατος, με περί τα 453 μουσικά, ιστορικά και φιλοσοφικά βιβλία. Από τα μουσικά του βιβλία έχει σωθεί το μεγαλύτερο μέρος των Αρμονικών Στοιχείων. διακρίνει δύο είδη κίνησης της φωνής, τη συνεχή και τη διαστηματική (με διαστήματα). Ονομάζει την πρώτη λογική (κίνηση του λόγου) και τη δεύτερη μελωδική (μουσική)ˇ βλ. Ι, 8, 18-19 Mb και σσ. 9 και 10. Την ίδια διάκριση κάνει και ο Κλεονείδης (Εισαγ. 2). Ο Πτολεμαίος (Μουσικά, C.v.J. Excerpta Neapol. 413) χρησιμοποιεί την έκφραση "χρήσις διαστηματικής κεκλασμένης φωνής" για τη μελωδική κίνησηˇ βλ. λ. κεκλασμένα μέλη κεκλασμένα, μέληˇ μελωδίες που χρησιμοποιούν κυρίως πηδήματα ή μελωδίες ποικιλμένες με μετατροπίες ή με πηδήματα και πολλές γρήγορες νότες (μελισματικές μελωδίες).. Ο Νικόμαχος (Εγχ. 2) ονομάζει τα δύο είδη (γένη) κίνησης της ανθρώπινης φωνής (α) διαστηματικόν και ένωδον (μελωδικό) και (β) "συνεχές, καθ' ό ομιλούμεν τε αλλήλοις και αναγινώσκομεν".
Βλ. επίσης τα λ. διάστημα διάστημα, διάστημα, η απόσταση ανάμεσα σε δύο διαφορετικούς στο ύψος φθόγγους., συνεχής συνεχής, διαδοχικός, χωρίς διακοπή ή παρεμβολή άλλουˇ.
(β) έρρυθμος κίνησιςˇ ρυθμική κίνηση (λ.χ. του σώματος στο χορό).
φωνή, κυρίως η ανθρώπινη φωνή ή ο ήχος της ανθρώπινης φωνήςˇ επίσης και των ζώων. Κατ' επέκταση, ο ήχος οποιουδήποτε μουσικού οργάνου. Ο Αριστοτέλης Αριστοτέλης, (384-322 π.Χ.)ˇ γεννήθηκε στα Στάγειρα της Χαλκιδικής και πέθανε στη Χαλκίδα της Ευβοίας. Υπήρξε μαθητής του Πλάτωνα στην Ακαδημία στην Αθήνα, όπου αργότερα και δίδαξε. Μολονότι είχε πολύ καλή γνώση της θεωρίας και της πρακτικής της μουσικής, δεν έγραψε κανένα σύγγραμμα ειδικά για τη μουσικήˇ αλλά πολύ συχνά αναφέρεται στη μουσική στα κείμενά του. Όπως ο Πλάτων, υποστηρίζει την ηθική αξία της μουσικής και εξετάζει λεπτομερειακά τη σημασία της στην εκπαίδευση των νέων. (Περί ψυχής 420Β) λέει: "η δε φωνή ψόφος τις εστιν εμψύχων των γαρ αψύχων ουδέν φωνεί, αλλά καθ' ομοιότητα λέγεται φωνείν, οίον αυλός και λύρα και όσα άλλα των αψύχων απότασιν έχει και μέλος και διάλεκτον" (η φωνή είναι ένας ήχος των εμψύχωνˇ γιατί κανένα από τα άψυχα δε μιλεί, αλλά κατ' αναλογία λέγεται μιλεί [ηχεί], όπως λ.χ. ο αυλός και η λύρα και όλα εκείνα που έχουν διάρκεια, μελωδία και έκφραση). Πλάτων Πλάτων, (429/427-περ. 347 π.Χ.). Σε ό,τι αφορά τη μουσική, ο μεγάλος φιλόσοφος σπούδασε μουσική με τον Δράκοντα τον Αθηναίο και τον Μέτελλο τον Ακραγαντίνο, επηρεάστηκε ιδιαίτερα από τις αρχές του Δάμωνα για την ηθική αξία της μουσικής, ενώ ως συγγραφέας ήταν Πυθαγορικός. Ήταν ένας μουσικός πιστός στην παράδοση, ορθόδοξος, συντηρητικός και αδιάλλακτος στις πεποιθήσεις του. Στην Πολιτεία συζητεί την ηθική σημασία ορισμένων αρμονιών και ρυθμών, ενώ τη φιλοσοφική του αντίληψη για τη μουσική εκθέτει και στον Τίμαιο. (Πολιτ. Γ', 397Α): "πάντων οργάνων φωνάς" (ήχους όλων των οργάνων). Ευριπίδης (Τρωάδες 127): "συριγγών φωναίς" (με τους ήχους των συριγγών σύριγξ, σύριγγα του Πάναˇ φλογέρα του βοσκού. Ο ήχος παράγεται από φύσημα κατευθείαν μέσα στην οπή, που έχει ανοιχτεί στο επάνω άκρο, χωρίς την παρεμβολή γλωσσίδας. Γενικά, μπορεί να ειπωθεί πως ο όρος σύριγγα (σύριγξ) χρησιμοποιούνταν συχνά για όλα τα πνευστά όργανα χωρίς γλωσσίδα, ενώ για εκείνα που είχαν γλωσσίδα (απλή ή διπλή) χρησιμοποιούνταν ο όρος αυλός. Υπήρχαν βασικά δύο είδη σύριγγας: η μονοκάλαμος και η πολυκάλαμος.). Και ο Αριστόξενος Αριστόξενος, (375 / 360 π.Χ.-;)ˇ φιλόσοφος και θεωρητικός της μουσικής, γεννήθηκε στον Τάραντα και πέθανε στην Αθήνα. Μαθητής του Αριστοτέλη στο Λύκειο, υπήρξε πολυγραφότατος, με περί τα 453 μουσικά, ιστορικά και φιλοσοφικά βιβλία. Από τα μουσικά του βιβλία έχει σωθεί το μεγαλύτερο μέρος των Αρμονικών Στοιχείων. χρησιμοποιεί τον όρο φωνή με τη σημασία του φωνητικού και του οργανικού ήχου (βλ. Αρμον. Ι, 8, 16ˇ 9, 10 κτλ.). Αλλά χρησιμοποιεί και τον όρο οργανική φωνή (ή φωνή οργανική), ειδικά για τον οργανικό ήχο (Ι, 14, 4-5ˇ βλ. το κείμενο στο λ. όργανον όργανον, μουσικό όργανο, έγχορδο ή πνευστό.). Η λέξη φωνή χρησιμοποιούνταν, κατ' επέκταση, και με τη σημασία της φράσης, του τραγουδιού, της μελωδίαςˇ Πλούτ. (Περί μουσ. 1143Α, 33): "πολυηχής φωνή αηδόνος" (πολυποίκιλο τραγούδι του αηδονιού). φωνάριον υποκορ. του φωνήˇ μικρή φωνή ή κραυγή.
γένος, όρος που σήμαινε τη διάφορη διάταξη των διαστημάτων διάστημα, διάστημα, η απόσταση ανάμεσα σε δύο διαφορετικούς στο ύψος φθόγγους. στη σύσταση ενός τετραχόρδου τετράχορδον, το σύνολο τεσσάρων συνεχών χορδών ή φθόγγων που σχηματίζουν μια καθαρή τετάρτη. Το τετράχορδο υπήρξε το πρώτο σύστημα της προϊστορικής Ελλάδας. Υπήρχαν τρία γένη του τετράχορδου: το διατονικό, το χρωματικό και το εναρμόνιο. ή ενός πιο μεγάλου συστήματος σύστημα, ένωση δύο ή περισσότερων διαστημάτων, σύμφωνα με πολλούς αρχαίους θεωρητικούς. Το πρώτο καλά οργανωμένο σύστημα, που κατόπι χρησιμοποιήθηκε ως βάση για τα Τέλεια Συστήματα, ήταν το τετράχορδο., του οποίου το τετράχορδο είναι συστατικό μέρος. Όλοι οι αρχαίοι θεωρητικοί καθορίζουν το γένος με τα ίδια σχεδόν λόγιαˇ ο Αριστείδης Αριστείδης, θεωρητικός και συγγραφέας μουσικής. Πιστεύεται ότι έζησε ανάμεσα στον 1ο και 3ο αι. μ.Χ. Έχει γράψει ένα σημαντικό σύγγραμμα για τη μουσική με τον τίτλο Περί μουσικής, διαιρεμένο σε τρία βιβλία. (1, 18 Mb, R.P.W.-Ι.15) καθορίζει: "Γένος δέ εστι ποιά τετραχόρδου διαίρεσις" (Γένος είναι κάποια διαίρεση του τετραχόρδου). Ο Κλεονείδης Κλεονείδης, θεωρητικός της μουσικής του 2ου αι. μ.Χ. Σε αυτόν αποδίδεται σήμερα η Εισαγωγή αρμονική, που βασίζεται πάνω στις αρχές του Αριστόξενου και θεωρείται σπουδαία πηγή πληροφοριών για τις θεωρητικές αντιλήψεις και τη διδασκαλία του Αριστόξενου. (Εισ. C.v.J. 180, Mb 1): "Γένος είναι κάποια διαίρεση τεσσάρων φθόγγων"ˇ πρβ. Βακχ. Εισ. (C.v.J. 298, Mb 8), Πτολεμ. (Ι, 12).
Τα γένη ήταν τρία: το διατονικόν ή διάτονον διάτονον, το γένος στο οποίο γινόταν χρήση τόνων και ημιτονίων. Υπάρχουν δύο παραλλαγές ή υποδιαιρέσεις (χρόαι) του διατονικού γένους, το μαλακόν και το σύντονον. Ήταν μάλλον το αρχαιότερο από τα τρία γένη και, κατά γενική παραδοχή, το πιο απλό και πιο φυσικό, αλλά και "πιο ανδροπρεπές και αυστηρότερο", το χρωματικόν χρωματικόν, το γένος στο οποίο ένα διάστημα ενός τόνου και μισού χρησιμοποιούνταν ως χαρακτηριστικό συστατικό στοιχείοˇ έτσι, το χρωματικό τετράχορδο θα προχωρούσε με ημιτόνιο, ημιτόνιο και ενάμιση τόνο: mi - fa - fa δί. - la ή mi - fa - sol ύφ. - la. Υπήρχαν τρεις χρόες στο χρωματικό: (α) το χρωματικό μαλακό, (β) το ημιόλιο και (γ) το τονιαίο ή σύντονο. ή χρώμα και το εναρμόνιον εναρμόνιον, το γένος στο οποίο γινόταν χρήση τετάρτων του τόνου. H επινόησή του αποδιδόταν στον Όλυμπο. Το τετράχορδο στο εναρμόνιο γένος προχωρεί με τον ακόλουθο τρόπο: mi mi1/4 fa la. Ο όρος αρμονία πολύ συχνά αντικαθιστούσε τον όρο εναρμόνιο γένος από την εποχή του Αριστόξενου και κατόπι. ή αρμονία. Το καθένα από αυτά συζητείται χωριστά (βλ. τα αντίστοιχα, λ.). Το διατονικό διάτονον, το γένος στο οποίο γινόταν χρήση τόνων και ημιτονίων. Υπάρχουν δύο παραλλαγές ή υποδιαιρέσεις (χρόαι) του διατονικού γένους, το μαλακόν και το σύντονον. Ήταν μάλλον το αρχαιότερο από τα τρία γένη και, κατά γενική παραδοχή, το πιο απλό και πιο φυσικό, αλλά και "πιο ανδροπρεπές και αυστηρότερο" ήταν το πρώτο που χρησιμοποιήθηκεˇ θεωρούνταν το πιο φυσικό και μπορούσε να τραγουδηθεί ακόμη κι από εκείνους που ήταν τελείως απαίδευτοι (Αριστείδης, 19 Mb, 16 R.P.W.-Ι). Το χρωματικό χρωματικόν, το γένος στο οποίο ένα διάστημα ενός τόνου και μισού χρησιμοποιούνταν ως χαρακτηριστικό συστατικό στοιχείοˇ έτσι, το χρωματικό τετράχορδο θα προχωρούσε με ημιτόνιο, ημιτόνιο και ενάμιση τόνο: mi - fa - fa δί. - la ή mi - fa - sol ύφ. - la. Υπήρχαν τρεις χρόες στο χρωματικό: (α) το χρωματικό μαλακό, (β) το ημιόλιο και (γ) το τονιαίο ή σύντονο. χρησιμοποιήθηκε αργότερα και θεωρούνταν το πιο τεχνικό ("τεχνικώτατον") και μπορούσε να εκτελεστεί μονάχα από μορφωμένους (καλλιεργημένους μουσικά) ανθρώπους. Δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ στην τραγωδίαˇ αλλά ήταν σε πλατιά χρήση στη μουσική για κιθάρα κιθάρα, έγχορδο όργανο, πιο τελειοποιημένο και πιο επεξεργασμένο από τη λύρα. Διέφερε από αυτήν ως προς το ηχείο, το μέγεθος και την ηχητικότητα. Ήταν το όργανο των επαγγελματιών. Στους προκλασικούς χρόνους η κιθάρα είχε από τρεις ως επτά χορδέςˇ η επτάχορδη κιθάρα ήταν μια καινοτομία του Τέρπανδρου (7ος αι. π.Χ.). Στον 6ο αι. προστέθηκε 8η χορδή και στον 5ο αι. χρησιμοποιήθηκαν κιθάρες με 9, 10, 11 και 12 χορδές.. Ο Πλούταρχος (Περί μουσ. 1137Ε, 20) γράφει σχετικά: "και η κιθάρα, αρχαιότερη κατά πολλές γενεές από την τραγωδία, χρησιμοποιούσε [το χρωματικό γένος] από την αρχή. Και ότι το χρώμα [χρωματικό] είναι προγενέστερο του εναρμόνιου είναι επίσης καλά γνωστό". Το εναρμόνιον εναρμόνιον, το γένος στο οποίο γινόταν χρήση τετάρτων του τόνου. H επινόησή του αποδιδόταν στον Όλυμπο. Το τετράχορδο στο εναρμόνιο γένος προχωρεί με τον ακόλουθο τρόπο: mi mi1/4 fa la. Ο όρος αρμονία πολύ συχνά αντικαθιστούσε τον όρο εναρμόνιο γένος από την εποχή του Αριστόξενου και κατόπι. γένος ήταν το τελευταίο που χρησιμοποιήθηκε και, κατά τον Αριστόξενο Αριστόξενος, (375 / 360 π.Χ.-;)ˇ φιλόσοφος και θεωρητικός της μουσικής, γεννήθηκε στον Τάραντα και πέθανε στην Αθήνα. Μαθητής του Αριστοτέλη στο Λύκειο, υπήρξε πολυγραφότατος, με περί τα 453 μουσικά, ιστορικά και φιλοσοφικά βιβλία. Από τα μουσικά του βιβλία έχει σωθεί το μεγαλύτερο μέρος των Αρμονικών Στοιχείων., εφευρέτης του ήταν ο Όλυμπος Όλυμπος, όνομα πολλών μουσικών και ποιητών της αρχαίας Ελλάδας. 1. Μυθικός, περισσότερο, μουσικός από τη Φρυγία, μαθητής του Μαρσύα, που ανήκει στην τριάδα (Ύαγνις, Μαρσύας και Όλυμπος) της φρυγικής μουσικής. Κατά τον Αριστόξενο, πολλοί μουσικοί πίστευαν ότι ο Όλυμπος ήταν ο εφευρέτης του εναρμόνιου γένους και δημιουργός του αρμάτειου νόμου, του νόμου της Αθηνάς, του πολυκέφαλου νόμου και των θρηνητικών νόμων. 2. ο νεώτερος, από τη Μυσία της Μ. Ασίας (επονομαζόμενος Μυσός)ˇ τοποθετείται στον 7ο αι. π.Χ. (Πλούτ. 1134F, 11). Θεωρούνταν εξαιρετικά δύσκολο, χρειαζόταν σημαντική πρακτική εξάσκηση ("δυσμελωδικώτατον, πολλής τριβής δεόμενον": Μ. Ψελλός, 27), και ήταν σχεδόν αδύνατο για τους πολλούς. Βλ. για το ήθος των γενών στο λ. ήθος ήθος, στη μουσική η λέξη σήμαινε τον ηθικό χαρακτήρα που τείνει να εμπνεύσει στην ψυχή η μουσική. Οι νότες, οι αρμονίες, τα γένη, το μέλος γενικά και οι ρυθμοί είχαν, κατά την άποψη πολλών αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, ηθικό σκοπό και δύναμη..
Τα γένη στη Ρυθμική ρυθμική, η επιστήμη του ρυθμού. Πρέπει να διακρίνεται από τη μετρική, της οποίας τα πλαίσια είναι πιο περιορισμένα. (την επιστήμη του ρυθμού) καθορίζονται, κατά τον Αριστόξενο, από τη σχέση της θέσης θέσις, με την ίδια περίπου σημασία που έχει ο όρος σήμερα. Κατά τον Αριστείδη, άρση είναι μια κίνηση προς τα πάνω ενός μέρους του σώματος και θέση μια κίνηση προς τα κάτω του ίδιου μέρους. προς την άρση άρσις-θέσις, Κατά τον Αριστείδη, άρση είναι μια κίνηση προς τα πάνω ενός μέρους του σώματος και θέση μια κίνηση προς τα κάτω του ίδιου μέρους.. Υπήρχαν τρία ρυθμικά γένη: το δακτυλικό (σχέση 1 προς 1, ή 2 προς 2ˇ ίση θέση προς την άρση), το ιαμβικό (1 προς 2, άρση προς διπλάσια θέση) και το παιωνικό (3 προς 2). Σύμφωνα με τον Αριστείδη Αριστείδης, θεωρητικός και συγγραφέας μουσικής. Πιστεύεται ότι έζησε ανάμεσα στον 1ο και 3ο αι. μ.Χ. Έχει γράψει ένα σημαντικό σύγγραμμα για τη μουσική με τον τίτλο Περί μουσικής, διαιρεμένο σε τρία βιβλία. (Mb 35), μερικοί προσθέτουν και ένα τέταρτο ρυθμικό γένος, το επίτριτο (4 προς 3). Σε μερικές περιπτώσεις η λέξη γένος χρησιμοποιούνταν και με τη σημασία του στιλ, όπως η λέξη τρόπος τρόπος, όρος με διάφορες σημασίες ανάλογα με την περίσταση και την εποχή, αλλά συχνά συνώνυμο του όρου τόνος, ενώ στον είναι Πλούταρχο, συνώνυμος και με την αρμονία. Επίσης, στιλ (τεχνοτροπία στη σύνθεση).ˇ π.χ. Πλούτ. (1142C, 31): "και διαπειρώμενον αμφοτέρων των τρόπων, του τε Πινδαρείου και Φιλοξενείου, μη δύνασθαι κατορθούν εν τω Φιλοξενείω γένει" (και προσπαθώντας [ο Τελεσίας Τελεσίας, (4ος αι. π.Χ.)ˇ μουσικός από τη Θήβα, σύγχρονος του Αριστόξενου. Μνημονεύεται από τον Αριστόξενο ως τυπικό παράδειγμα της επίδρασης που ασκείται από την εκπαίδευση, καθώς, μελετώντας τις συνθέσεις του Πινδάρου, του Λάμπρου, του Πρατίνα και άλλων λυρικών ποιητών, έγινε ένας θαυμάσιος αυλητής και απέκτησε μια στέρεη μουσική κατάρτιση.] να συνθέσει και στα δύο στιλ, σ' αυτό του Πίνδαρου Πίνδαρος, (περ. 522-446 π.Χ.)ˇ γεννήθηκε στις Κυνός Κεφαλές, κοντά στη Θήβα, και πέθανε στο ργος. Ο πιο μεγάλος λυρικός ποιητής της αρχαίας Ελλάδαςˇ σπούδασε μουσική αρχικά με τον πατέρα του Δαΐφαντο και τον θείο του Σκοπελίνο, και αργότερα με τον Λάσο τον Ερμιονέα. Συνέθεσε ύμνους, παιάνες, διθυράμβους, προσόδια, παρθένεια, υπορχήματα, εγκώμια, θρήνους και πάνω απ' όλα επίνικους. Ως μουσικός παρέμεινε συντηρητικός, πιστός στην παράδοση, μένοντας αδιάφορος στις καινοτομίες της εποχής του. Το απλό και συγκρατημένο κλασικό ύφος (στιλ) του είχε γενική απήχηση στους Έλληνες. [που ήταν "παραδοσιακός" συνθέτης] και σ' αυτό του Φιλόξενου Φιλόξενος, (435-380/379 π.Χ.)ˇ συνθέτης διθυράμβων από τα Κύθηρα. Αιχμαλωτίστηκε και πουλήθηκε δούλος, παιδί ακόμη, σε κάποιον Αγεσύλα, και αό αυτόν στον ποιτή Μελανιππίδη που τον απελευθέρωσε και του δίδαξε μουσική. Έγραψε 24 διθυράμβους, που εγκωμιάστηκαν από μερικούς για την πρωτοτυπία στην έκφραση, τη μελωδική δροσιά και ποικιλία, και επικρίθηκαν από άλλους για το πολύ διακοσμητικό στιλ τους και τις τολμηρές καινοτομίες τους. [που ήταν από τους "καινοτόμους" συνθέτες του 5ου/4ου αι. π.Χ.], απέτυχε στο φιλοξένειο στιλ). Ο Πλούταρχος στο παραπάνω απόσπασμα μεταχειρίζεται τις λέξεις τρόπος και γένος με την ίδια σημασία, δηλ. του στιλ, της τεχνοτροπίας.
διαπασών, και δια πασώνˇ (α) όρος που προήλθε από τη φράση "η διά πασών των χορδών συμφωνία"ˇ η συμφωνία μεταξύ της πρώτης και τελευταίας νότας, επομένως το διάστημα 8ης. Ο Βακχείος ο Γέρων Βακχείος ο Γέρων, (3ος/4ος αι. μ.Χ.;)ˇ μουσικός θεωρητικός της εποχής του Κωνσταντίνου. Τίποτε δεν είναι γνωστό για τη ζωή του. Είναι γνωστός για το βιβλίο του Εισαγωγή Τέχνης Μουσικής. (Εισ. 11, C.v.J. 294, Mb 3) καθορίζει: "την δε διά πασών [δη λούσι] προσλαμβανόμενος και μέση" (την διά πασών [φανερώνουν, δείχνουν] ο προσλαμβανόμενος προσλαμβανόμενος, προστεθειμένος φθόγγος. Έτσι ονομαζόταν ο φθόγγος (νότα) που πρόσθεταν κάτω από το πιο χαμηλό τετράχορδο (τετράχορδο υπατών) και στα συστήματα Τέλειον Μείζον και Τέλειον Έλαττον. Το χαμηλό la στις μεταγραφές αρχαίας ελληνικής σημειογραφίας. και η μέση μέση, η κεντρική νότα του επτάχορδου συστήματος ή η πρώτη νότα του δεύτερου (χαμηλότερου) τετράχορδου στο οχτάχορδο σύστημα (στις μεταγραφές: la) και η αντίστοιχη χορδή της λύρας ή της κιθάρας. [δηλ. η 8η]):
H ογδόη ήταν η πιο τέλεια συμφωνία συμφωνία, 1. συμφωνίαˇ το ταίριασμα δύο φθόγγων, συμφωνία (με την έννοια όχι της συνήχησης, αλλά της καλής αρμονικής σχέσης μεταξύ δύο φθόγγων). Οι συμφωνίες που αναγνώριζαν οι Έλληνες ήταν η καθαρή τετάρτη, η καθαρή πέμπτη, η ογδόη (δια πασών), και τα σύνθετα της ογδόης με κάποια από αυτές. 2. σύνολο οργάνων. 3. το όνομα ενός κρουστού οργάνου (είδος μικρού ταμπουρίνου).. Αριστοτ. Προβλ. XIX, 35α: "η διά πασών καλλίστη συμφωνία". Ο Πτολεμαίος Πτολεμαίος, Κλαύδιοςˇ (85 ή 108 μ.Χ. - περ. 163-168 μ.Χ.) μεγάλος γεωγράφος, αστρονόμος, μαθηματικός και θεωρητικός της μουσικής. Εκτός από τα πολυάριθμα και σημαντικά βιβλία του για την αστρονομία, τη γεωγραφία και τα μαθηματικά, έγραψε ένα σημαντικότατο επιστημονικό έργο για τη μουσική, τα Αρμονικά, σε τρία βιβλία (Αρμονικών βιβλία τρία). Το έργο αυτό αποτελεί μια πολύτιμη εκτίμηση, ερμηνεία και ανάπτυξη των πυθαγόρειων δογμάτων και αρχών για τη μουσική. θεωρεί το διάστημα της ογδόης το πιο ωραίο και πιο ενωτικό από τα ομόφωνα ομοφωνία, 1. ομοφωνία είναι η ταυτοφωνία και κατ' επέκταση η ογδόη, η διπλή ογδόη κτλ. 2. ομόφωνοι είναι εκείνοι οι ήχοι που όταν παιχτούν μαζί δίνουν ακουστικά την εντύπωση ενός ήχου, όπως είναι οι όγδοες και οι σύνθετες από αυτές. ("Των δε ομοφώνων ενωτικώτατον και κάλλιστον το διά πασών"). Η δις διαπασών ήταν η διπλή οκτάβαˇ όπως λέει ο Βακχείος, το διάστημα ανάμεσα στον προσλαμβανόμενο προσλαμβανόμενος, προστεθειμένος φθόγγος. Έτσι ονομαζόταν ο φθόγγος (νότα) που πρόσθεταν κάτω από το πιο χαμηλό τετράχορδο (τετράχορδο υπατών) και στα συστήματα Τέλειον Μείζον και Τέλειον Έλαττον. Το χαμηλό la στις μεταγραφές αρχαίας ελληνικής σημειογραφίας. και τη νήτη νήτη, 1. η χορδή που βρισκόταν πιo κοντά στον εκτελεστή (νήτη = κατώτατη). 2. η ψηλότερη νότα ή χορδή. Στην επτάχορδη κλίμακα η ψηλότερη νότα του τετραχόρδου συνημμένων (re) και στην οκτάχορδη η ψηλότερη νότα του τετραχόρδου διεζευγμένων (mi)ˇ υπερβολαίων υπερβολαίων, τετράχορδονˇ το ψηλότερο τετράχορδο στο Σύστημα Τέλειον Μείζον και στο Σύστημα Τέλειον Αμετάβολον. (βλ. επίσης Αριστοτ. Προβλ. XIX, 14).
(β) Ο όρος δια πασών αντικατέστησε, μετά την εποχή του Αριστόξενου Αριστόξενος, (375 / 360 π.Χ.-;)ˇ φιλόσοφος και θεωρητικός της μουσικής, γεννήθηκε στον Τάραντα και πέθανε στην Αθήνα. Μαθητής του Αριστοτέλη στο Λύκειο, υπήρξε πολυγραφότατος, με περί τα 453 μουσικά, ιστορικά και φιλοσοφικά βιβλία. Από τα μουσικά του βιβλία έχει σωθεί το μεγαλύτερο μέρος των Αρμονικών Στοιχείων., τον όρο αρμονία αρμονία, γενική σημασία της λέξης: σύνδεση, συναφή. 1. Σύμφωνα με τους παλιούς θεωρητικούς σήμαινε την ογδόη και τη διαφορετική διάταξη των φθόγγων μέσα στην ογδόη ή μέσα σ' ένα σύστημα με τα μέρη του συνδεμένα έτσι που να σχηματίζουν ένα τέλειο σύνολο. Συνήθως αναφέρονται επτά αρμονίες. Μετά την εποχή του Αριστόξενου, ο όρος δια πασών αντικατέστησε τον όρο αρμονία σε πολλά κείμενα 2. Στην εποχή του Αριστόξενου και κατόπιν ο όρος αρμονία χρησιμοποιούνταν πολύ συχνά με τη σημασία "εναρμόνιο γένος", μαζί με τον όρο εναρμόνιος. Ο Νικόμαχος Νικόμαχος, (2ος αι. μ.Χ.)ˇ Πυθαγόρειος μαθηματικός και θεωρητικός της μουσικήςˇ γεννήθηκε στην πόλη Γέρασα της Συρίας. Έγραψε ένα βιβλίο με τον τίτλο Αρμονικής Εγχειρίδιον (ή Αρμονικόν Εγχειρίδιον), στο οποίο εκθέτει και διασαφηνίζει, τις πυθαγόρειες αρχές πάνω στη μουσική. γράφει: "αρμονίαν μεν καλούντες [οι παλαιότατοι] την διά πασών" (την δια πασών την ονόμαζαν [οι παλαιότατοι] αρμονία).
οκτάχορδον, σύστημα με οκτώ νότες ή χορδέςˇ κλίμακα με οκτώ νότες. Πριν από τον Αριστόξενο ονομαζόταν αρμονία αρμονία, γενική σημασία της λέξης: σύνδεση, συναφή. 1. Σύμφωνα με τους παλιούς θεωρητικούς σήμαινε την ογδόη και τη διαφορετική διάταξη των φθόγγων μέσα στην ογδόη ή μέσα σ' ένα σύστημα με τα μέρη του συνδεμένα έτσι που να σχηματίζουν ένα τέλειο σύνολο. Συνήθως αναφέρονται επτά αρμονίες. Μετά την εποχή του Αριστόξενου, ο όρος δια πασών αντικατέστησε τον όρο αρμονία σε πολλά κείμενα 2. Στην εποχή του Αριστόξενου και κατόπιν ο όρος αρμονία χρησιμοποιούνταν πολύ συχνά με τη σημασία "εναρμόνιο γένος", μαζί με τον όρο εναρμόνιος. Μετά τον Αριστόξενο ο όρος "αρμονία" αντικαταστάθηκε από τον όρο "δια πασών". Ο μετασχηματισμός του επτάχορδου συστήματος στο οκτάχορδο συμπληρώθηκε τον 6ο αι. π.Χ.ˇ ο Νικόμαχος (Εγχειρ., κεφ. 5) ισχυρίζεται πως ο Πυθαγόρας Πυθαγόρας, (περ. 572-περ. 500 π.Χ.)ˇ μεγάλος φιλόσοφος, μαθηματικός και θεωρητικός της μουσικής. Γεννήθηκε στη Σάμο. Ίδρυσε τη Σχολή του στον Κρότωνα της Κάτω Ιταλίας. Πέθανε στο Μεταπόντιο. Υπήρξε ο πρώτος που πρόβαλε και υποστήριξε την επιστημονική βάση της μουσικήςˇ η φιλοσοφική του θεώρηση του κόσμου βασιζόταν πάνω στην πίστη ότι καθετί πρέπει να ερμηνευτεί με αριθμούς. Στη μουσική ανακάλυψε τους αριθμητικούς λόγους των συμφωνιών της 8ης, 5ης, 4ης, του μείζονος τόνου. Στον Πυθαγόρα αποδιδόταν και η ταξινόμηση των επτά αρμονιών, και στη Σχολή του η θεωρία της αρμονίας των σφαιρών. πρώτος απ' όλους ("πάμπρωτος") πρόσθεσε την 8η χορδή ("όγδοόν τινα φθόγγον") ανάμεσα στη μέση μέση, η κεντρική νότα του επτάχορδου συστήματος ή η πρώτη νότα του δεύτερου (χαμηλότερου) τετράχορδου στο οχτάχορδο σύστημα (στις μεταγραφές: la) και η αντίστοιχη χορδή της λύρας ή της κιθάρας. και την παραμέση παραμέση, η νότα και η χορδή "παρά" τη μέση (la), μία μεγάλη δευτέρα πιο πάνω (si) (στο σύστημα Τέλειον Μείζον) (la - si), σχηματίζοντας έτσι μια πλήρη αρμονία με δύο διεζευγμένα τετράχορδα: mi - re - do - si και la - sol - fa - mi.
Βλ. λ. λύρα λύρα, έγχορδο, "κατεξοχήν" εθνικό όργανο της αρχαίας Ελλάδας, συνδεόταν στενά με τη λατρεία του Απόλλωνα. Κατά τον μύθο, επινοήθηκε από τον Ερμή. Αρχικά είχε τρεις ή τέσσερις χορδές, για μια μακρά περίοδο όμως είχε επτά, ενώ πολλοί μουσικοί προσέθεσαν κι άλλες. Πιστεύεται πως το δεξί χέρι έπαιζε με πλήκτρο, ενώ το αριστερό με τα δάχτυλα. Το κούρδισμα της λύρας (και της κιθάρας) είναι ενα θέμα που δεν έχει οριστικά ξεκαθαριστεί.
σχήμα, φόρμα, μορφή. Στο θέατρο, σχήμα λεγόταν ο χαρακτήρας που εκφραζόταν από έναν υποκριτή. Στην όρχηση, μια φιγούρα του χορούˇ στον πληθυντικό, σχήματα λέγονταν οι χειρονομίες χειρονομία, 1. παντομιμική κίνηση των χεριών εκτελούμενη με ρυθμό είτε χορεύοντας είτε κατά τη διάρκεια θεατρικής παράστασηςˇ χρησιμοποιούνταν για να εκφράσει με τις κινήσεις των χεριών διάφορα νοήματα ή σκέψεις. 2. είδος πυρρίχης ή άλλη ονομασία της., οι παντομιμικές κινήσεις των χεριών κατά την εκτέλεση. Στη μουσική, είχε τη σημασία ενός μελωδικού σχήματοςˇ ήταν η φόρμα ενός τετράχορδου τετράχορδον, το σύνολο τεσσάρων συνεχών χορδών ή φθόγγων που σχηματίζουν μια καθαρή τετάρτη. Το τετράχορδο υπήρξε το πρώτο σύστημα της προϊστορικής Ελλάδας. Υπήρχαν τρία γένη του τετράχορδου: το διατονικό, το χρωματικό και το εναρμόνιο. ή συστήματος σύστημα, ένωση δύο ή περισσότερων διαστημάτων, σύμφωνα με πολλούς αρχαίους θεωρητικούς. Το πρώτο καλά οργανωμένο σύστημα, που κατόπι χρησιμοποιήθηκε ως βάση για τα Τέλεια Συστήματα, ήταν το τετράχορδο. γενικά ως προς τη διαρρύθμιση των διαστημάτων ή μερών του. Έτσι, το σχήμα ένος δωρικού τετράχορδου διαφέρει από το σχήμα ένος φρυγικού τετράχορδου. Στη ρυθμοποιία ρυθμοποιία, η επιστήμη της εφαρμογής του ρυθμού. Κατά τον Αριστείδη υποδιαιρείται "στη λήψη, με την οποία μαθαίνουμε ποια είδη ρυθμού πρέπει να διαλέξουμε, στη χρήση (χρήσιςˇ εφαρμογή), με την οποία προσαρμόζουμε τις άρσεις και τις θέσεις, και στη μείξη (μίξις μίξις, ένα από τα τρία μέρη της μελοποιίας, κατά τον Αριστείδη Κοϊντιλιανό.), που μας διδάσκει πώς να συνυφάνουμε κατάλληλα τους ρυθμούς"., ήταν η μορφή, ένος μέτρου (ιαμβικό, αναπαιστικό κτλ.). Για διάφορα μελωδικά σχήματα, βλ. στο λ. πρόκρουσις-πρόληψις πρόκρουσις-πρόληψις, 1. πρόκρουσιςˇ η μετάβαση από μια χαμηλότερη νότα σε μια ψηλότερη, σε οργανική μελωδία. Μπορούσε να γίνει είτε άμεσα (με διάστημα δευτέρας) είτε έμμεσα (με πήδημα 3ης, 4ης ή 5ης). 2. πρόληψιςˇ το αντίστοιχο σε φωνητική μελωδία..
Πρβ. Ανών . (Bell. 2 και 4) και Μαν. Βρυέν. Αρμον. III.
χρωματικόν, γένος ή, απλώς, χρώμαˇ το γένος στο οποίο ένα διάστημα ενός τόνου και μισού χρησιμοποιούνταν ως χαρακτηριστικό συστατικό στοιχείοˇ έτσι, το χρωματικό τετράχορδο τετράχορδον, το σύνολο τεσσάρων συνεχών χορδών ή φθόγγων που σχηματίζουν μια καθαρή τετάρτη. Το τετράχορδο υπήρξε το πρώτο σύστημα της προϊστορικής Ελλάδας. Υπήρχαν τρία γένη του τετράχορδου: το διατονικό, το χρωματικό και το εναρμόνιο. θα προχωρούσε με ημιτόνιο, ημιτόνιο και ενάμιση τόνο: mi - fa - fa δί. - la ή mi - fa - sol ύφ. - la. Τα ονόματα των συστατικών φθόγγων του τετραχόρδου πρέπει να λαμβάνονται σύμφωνα με τη γενική τους σειρά στο τετράχορδο (το διάστημα μεταξύ λιχανού λιχανός, 1. ως αρσ., το δάχτυλο δείκτης 2. ως θηλ., η χορδή (και η νότα που παράγεται από τη χορδή), που παίζεται με το δείκτη, το λιχανό. Λιχανός ήταν η τρίτη από κάτω του επταχόρδου και του οκταχόρδου, ονομαζόταν και διάτονος. και μέσης μέση, η κεντρική νότα του επτάχορδου συστήματος ή η πρώτη νότα του δεύτερου (χαμηλότερου) τετράχορδου στο οχτάχορδο σύστημα (στις μεταγραφές: la) και η αντίστοιχη χορδή της λύρας ή της κιθάρας. θεωρείται απλό, όχι σύνθετο ή πήδημα τρίτης όπως θα λέγαμε σήμερα)ˇ συγκρίνετε, στο ακόλουθο παράδειγμα, τα ονόματα των φθόγγων και στα δύο τετράχορδα, διατονικό διάτονον, το γένος στο οποίο γινόταν χρήση τόνων και ημιτονίων. Υπάρχουν δύο παραλλαγές ή υποδιαιρέσεις (χρόαι) του διατονικού γένους, το μαλακόν και το σύντονον. Ήταν μάλλον το αρχαιότερο από τα τρία γένη και, κατά γενική παραδοχή, το πιο απλό και πιο φυσικό, αλλά και "πιο ανδροπρεπές και αυστηρότερο" και χρωματικό:
Υπήρχαν τρεις χρόες στο χρωματικό: (α) το χρωματικό μαλακό, (β) το ημιόλιο και (γ) το τονιαίο ή σύντονο.
Κατά τον Ανώνυμο (Bell. 57-59, 53): (α) το μαλακό είναι εκείνο το τετράχορδο στο οποίο το πυκνόν (όταν το σύνολο των δύο μικρών διαστημάτων [mi -fa - fa δί. στο παράδειγμα] είναι μικρότερο από το υπόλοιπο του τετραχόρδου [fa δί. - la]) είναι ίσο προς τρεις εναρμόνιες διέσεις μείον 1/12 του τόνουˇ δηλαδή, αφού ή εναρμόνια δίεση είναι 1/4 (δηλ. 3/12) του τόνου, το χρωματικό πυκνό θα είναι ίσο προς 3 x 1/4= 3/4 ή 9/12 μείον 1/12= 8/12 του τόνου. Έτσι, το μαλακό χρωματικό θα προχωρούσε με τον ακόλουθο τρόπο:
(β) το ημιόλιο είναι εκείνο στο οποίο το πυκνό είναι ίσο προς ένα ημιτόνιο και μια εναρμόνια δίεση, δηλαδή 1/2+1/4=3/4 = 9/12 του τόνου:
(γ) Το σύντονο είναι εκείνο στο οποίο το πυκνό αποτελείται από δύο ημιτόνια (mi - fa - fa δί.) και το υπόλοιπο είναι ένας και μισός τόνος (fa δί. - la):
Οι παραπάνω ορισμοί έχουν την προέλευσή τους στον Αριστόξενο Αριστόξενος, (375 / 360 π.Χ.-;)ˇ φιλόσοφος και θεωρητικός της μουσικής, γεννήθηκε στον Τάραντα και πέθανε στην Αθήνα. Μαθητής του Αριστοτέλη στο Λύκειο, υπήρξε πολυγραφότατος, με περί τα 453 μουσικά, ιστορικά και φιλοσοφικά βιβλία. Από τα μουσικά του βιβλία έχει σωθεί το μεγαλύτερο μέρος των Αρμονικών Στοιχείων. (Αρμον. Στοιχ. II, 50-51 Mb), ο οποίος δίνει τους ακόλουθους ορισμούς: (α) το μαλακό χρωματικό είναι το τετράχορδο στο οποίο το πυκνό αποτελείται από δύο ελάχιστες χρωματικές διέσεις ("εκ δύο χρωματικών διέσεων ελαχίστων"), δηλαδή 4/12+4/12= 8/12, και το υπόλοιπο είναι ένα ημιτόνιο παρμένο τρεις φορές (δηλ. 1/2 x 3= 3/2 ή 18/12) συν μία χρωματική δίεση (4/12), δηλ. 18/12+4/12 = 22/12ˇ Έτσι, το μαλακό χρωματικό του Αριστόξενου είναι το ίδιο με εκείνο του Ανώνυμου που δώσαμε παραπάνω (4/12+4/12+22/12)ˇ
(β) Το ημιόλιο χρωματικό είναι εκείνο στο οποίο το πυκνό είναι μιάμιση φορά το εναρμόνιο πυκνό (1/4+1/4=1/2 = 6/12 εναρμ. πυκνόˇ πλέον το μισό του 3/12) δηλ. 6/12+3/12=9/12ˇ Έτσι, τα δύο πρώτα διαστήματα του χρωματικού τετραχόρδου, αν ληφθούν ως πυκνό, θα είναι, κατά τον ριστόξενο, 9/12 του τόνου, ακοιβώς όπως και εκείνο του Ανώνυμου που αναφέρθηκε παραπάνω. Το υπόλοιπο του τετραχόρδου θα είναι 21/12, δηλ. συνολικά (4 1/2 /12) + (4 1/2 / 12) +21/12. (γ) Το τονιαίο είναι το σύντονο του Ανώνυμου. Το σύντονο ορίζεται από τον Ανώνυμο (σ. 59) ως "εκείνο στο οποίο το πυκνό είναι ένα ημιτόνιο". Αυτό είναι ένα φανερό λάθος, γιατί το πυκνό στο σύντονο είναι δύο ημιτόνια. Ο Κλεονείδης Κλεονείδης, θεωρητικός της μουσικής του 2ου αι. μ.Χ. Σε αυτόν αποδίδεται σήμερα η Εισαγωγή αρμονική, που βασίζεται πάνω στις αρχές του Αριστόξενου και θεωρείται σπουδαία πηγή πληροφοριών για τις θεωρητικές αντιλήψεις και τη διδασκαλία του Αριστόξενου. (Εισαγ. 7) ορίζει τις τρεις χρόες του χρωματικού τετραχόρδου με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, μολονότι η φρασεολογία διαφέρει ελαφρά. Ο Αριστείδης Αριστείδης, θεωρητικός και συγγραφέας μουσικής. Πιστεύεται ότι έζησε ανάμεσα στον 1ο και 3ο αι. μ.Χ. Έχει γράψει ένα σημαντικό σύγγραμμα για τη μουσική με τον τίτλο Περί μουσικής, διαιρεμένο σε τρία βιβλία. (18 Mb, R.P.W.-I. 16) αναφέρει πως το χρώμα ονομάζεται έτσι, γιατί τεντώνεται με ημιτόνια ("το δι' ημιτονίων συντεινόμενον"). Ο Ανώνυμος (σσ. 30-31), από την άλλη πλευρά, υποστηρίζει: "χρωμα δε, ήτοι παρά το τετράφθαι πως εκ του διατονικού, ή παρά το χρώζειν μεν αυτό τα άλλα συστήματα... έστι δε ήδιστόν τε και γοερώτατον" (το χρώμα ονομάζεται έτσι, γιατί απομακρύνεται κάπως από το διατονικό ή γιατί χρωματίζει τα άλλα συστήματαˇ ...και είναι γλυκύτατο και πολύ θρηνητικό).
διάτονον, και διατονικόν γένοςˇ το γένος γένος, 1. όρος που σήμαινε τη διάφορη διάταξη των διαστημάτων στη σύσταση ενός τετραχόρδου ή ενός πιο μεγάλου συστήματος, του οποίου το τετράχορδο είναι συστατικό μέρος. Τα γένη ήταν τρία: το διατονικόν ή διάτονον, το χρωματικόν ή χρώμα και το εναρμόνιον ή αρμονία. 2. Τα γένη στη Ρυθμική καθορίζονται, κατά τον Αριστόξενο, από τη σχέση της θέσης προς την άρση. Υπήρχαν τρία ρυθμικά γένη: το δακτυλικό, το ιαμβικό και το παιωνικό. Σύμφωνα με τον Αριστείδη, μερικοί προσθέτουν και το επίτριτο. 3. Σε μερικές περιπτώσεις η λέξη γένος χρησιμοποιούνταν και με τη σημασία του στιλ, όπως η λέξη τρόπος. στο οποίο γινόταν χρήση τόνων και ημιτονίων. Διάτονος (από το ρ. διατείνω, τεντώνω) τεντωμένος. Ο Νικόμαχος Νικόμαχος, (2ος αι. μ.Χ.)ˇ Πυθαγόρειος μαθηματικός και θεωρητικός της μουσικήςˇ γεννήθηκε στην πόλη Γέρασα της Συρίας. Έγραψε ένα βιβλίο με τον τίτλο Αρμονικής Εγχειρίδιον (ή Αρμονικόν Εγχειρίδιον), στο οποίο εκθέτει και διασαφηνίζει, τις πυθαγόρειες αρχές πάνω στη μουσική. (Εγχ. 12) γράφει ότι λέγεται διατονικό, γιατί μόνο αυτό από όλα τα γένη προχωρεί με τόνους ("διατονικόν καλείται έκ του προχωρείν διά των τόνων μονώτατον των άλλων"). Και ο Ανώνυμος Bell. 30, 25: "ει μεν προς ημιτόνιον και τόνον προκόπτοι τα της μελωδίας, το καλούμενον διάτονον ποιεί γένος" (αν η μελωδία προχωρεί με ημιτόνιο και τόνο, κάνει το λεγόμενο διάτονο γένος). Υπάρχουν δύο παραλλαγές ή υποδιαιρέσεις (χρόαι) του διατονικού γένους, το μαλακόν και το σύντονονˇ (α) το μαλακόν είναι εκείνο στο οποίο η σειρά και τα είδη των διαστημάτων (από κάτω προς τα πάνω) είναι κατά τον ακόλουθο τρόπο: υπάτη, 1/2 τόνος - παρυπάτη, 3/4 ή 9/12 του τόνου [τρεις διέσεις] - λιχανός, 5/4 ή 15/12 του τόνου [πέντε διέσεις] - μέση (βλ. το παράδ. α', κάτω)ˇ (β) το σύντονον είναι εκείνο στο οποίο τα διαστήματα είναι: ημιτόνιο-τόνος-τόνος (β' κάτω). Ο Ανώνυμος Bell. 59-61, 54, καθορίζει τα διαστήματα του μαλακού: ημιτόνιο, 9/12 (και επομένως 15/12 για το υπόλοιπο). Και τα δύο διαστήματα του μαλακού πρέπει να λογαριάζονται ως απλά διαστήματα, με την έννοια ότι ανάμεσα σε κάθε δύο νότες τους καμιά άλλη νότα δεν μπορεί να υπεισέλθει στο ίδιο γένος (βλ. τα λ. σύνθετος σύνθετος, διάστημα που περιέχεται ανάμεσα σε μη συνεχείς νότεςˇ αντίθ. ασύνθετον. Πολλά διαστήματα ήταν δυνατό να είναι σύνθετα σ' ένα γένος και απλά σε ένα άλλο., ασύνθετος ασύνθετος, μη σύνθετος, απλός. 1. ασύνθετον διάστημαˇ απλό διάστημαˇ εκείνο που δεν περιέχει ανάμεσα στα άκρα του άλλη νότα στο ίδιο γένος. 2. ασύνθετος χρόνοςˇ αδιαίρετος χρόνος. 3. ασύνθετον μέτρονˇ απλό μέτρο.).
Το διατονικό γένος ήταν το αρχαιότερο από τα τρία γένη και, κατά γενική παραδοχή, το πιο απλό και πιο φυσικό, αλλά και "πιο ανδροπρεπές και αυστηρότερο" (Ανών. Bell. 30, 26). Ο Αριστείδης Αριστείδης, θεωρητικός και συγγραφέας μουσικής. Πιστεύεται ότι έζησε ανάμεσα στον 1ο και 3ο αι. μ.Χ. Έχει γράψει ένα σημαντικό σύγγραμμα για τη μουσική με τον τίτλο Περί μουσικής, διαιρεμένο σε τρία βιβλία. λέει ότι η φωνή στο διατονικό τεντώνεται με περισσότερη δύναμη ("επειδή σφοδρότερον η φωνή κατ' αυτό διατείνεται"ˇ Mb 18, R.P.W.-Ι. 15-16). Διατονικόν μέλος λεγόταν η μελωδία που χρησιμοποιούσε το διατονικό γένος (Κλεον. 6, C.v.J. 189, Mb 9): "Διατονικόν [μέλος] μεν ούν εστι το τη δια τονική διαιρέσει χρώμενον".
εναρμόνιον, γένοςˇ το γένος γένος, 1. όρος που σήμαινε τη διάφορη διάταξη των διαστημάτων στη σύσταση ενός τετραχόρδου ή ενός πιο μεγάλου συστήματος, του οποίου το τετράχορδο είναι συστατικό μέρος. Τα γένη ήταν τρία: το διατονικόν ή διάτονον, το χρωματικόν ή χρώμα και το εναρμόνιον ή αρμονία. 2. Τα γένη στη Ρυθμική καθορίζονται, κατά τον Αριστόξενο, από τη σχέση της θέσης προς την άρση. Υπήρχαν τρία ρυθμικά γένη: το δακτυλικό, το ιαμβικό και το παιωνικό. Σύμφωνα με τον Αριστείδη, μερικοί προσθέτουν και το επίτριτο. 3. Σε μερικές περιπτώσεις η λέξη γένος χρησιμοποιούνταν και με τη σημασία του στιλ, όπως η λέξη τρόπος. στο οποίο γινόταν χρήση τετάρτων του τόνου τόνος, όρος με διάφορες, και κάποτε όχι ολότελα ξεκαθαρισμένες, σημασίες στην αρχαία ελληνική μουσική.
1. τάση (τάσιςˇ ύψος). 2. διάστημα κατά το οποίο η 5η ξεπερνά την 4η, η μεγάλη 2η. 3. κλίμακα τοποθετημένη σ' ένα ορισμένο ύψος. 4. Ο Κλεονείδης δίνει μια τέταρτη σημασίαˇ τη σημασία του φθόγγου (ήχου, τόνου), π.χ. επτάτονος φόρμιγξ. 5. Ο όρος τόνος συχνά χρησιμοποιείται και για την αρμονία.. Το τετράχορδο τετράχορδον, το σύνολο τεσσάρων συνεχών χορδών ή φθόγγων που σχηματίζουν μια καθαρή τετάρτη. Το τετράχορδο υπήρξε το πρώτο σύστημα της προϊστορικής Ελλάδας. Υπήρχαν τρία γένη του τετράχορδου: το διατονικό, το χρωματικό και το εναρμόνιο. στο εναρμόνιο γένος προχωρεί με τον ακόλουθο τρόπο:
mi mi fa la 1/4 1/4 2
Το διάστημα του διτόνου δίτονον, διάστημα που περιέχει δύο τόνους. (fa - la) πρέπει να ιδωθεί σαν απλό διάστημα (μη σύνθετο, όχι πήδημα, όχι διάστημα τρίτης όπως φαίνεται), γιατί καμιά άλλη νότα δεν μπορεί να υπάρξει, στο εναρμόνιο γένος, ανάμεσα στην τρίτη (fa) και την τετάρτη (la) νότα του τετράχορδου. Τα ονόματα των φθόγγων (ή χορδών) παραμένουν τα ίδια, όπως στο διατονικό διάτονον, το γένος στο οποίο γινόταν χρήση τόνων και ημιτονίων. Υπάρχουν δύο παραλλαγές ή υποδιαιρέσεις (χρόαι) του διατονικού γένους, το μαλακόν και το σύντονον. Ήταν μάλλον το αρχαιότερο από τα τρία γένη και, κατά γενική παραδοχή, το πιο απλό και πιο φυσικό, αλλά και "πιο ανδροπρεπές και αυστηρότερο", σύμφωνα με τη σειρά τους στο τετράχορδο: (α) διατονικό γένος (β) εναρμόνιο γένος
Ο Αριστείδης Αριστείδης, θεωρητικός και συγγραφέας μουσικής. Πιστεύεται ότι έζησε ανάμεσα στον 1ο και 3ο αι. μ.Χ. Έχει γράψει ένα σημαντικό σύγγραμμα για τη μουσική με τον τίτλο Περί μουσικής, διαιρεμένο σε τρία βιβλία. υποστηρίζει ότι το εναρμόνιο ήταν ακριβέστερο και έγινε δεκτό από τους επιφανέστερους ανθρώπους στη μουσική ("παρά γάρ τοις επιφανεστάτοις εν μουσική τετύχηκε παραδοχής"ˇ πρβ. Περί μουσ. I, Mb 19, R.P.W.-I. 16). Επίσης, ότι ήταν πολύ δύσκολο να εκτελεστεί από τον πολύ κόσμο ("τοις δε πολλοίς έστιν αδύνατον"). Ο όρος αρμονία αρμονία, γενική σημασία της λέξης: σύνδεση, συναφή. 1. Σύμφωνα με τους παλιούς θεωρητικούς σήμαινε την ογδόη και τη διαφορετική διάταξη των φθόγγων μέσα στην ογδόη ή μέσα σ' ένα σύστημα με τα μέρη του συνδεμένα έτσι που να σχηματίζουν ένα τέλειο σύνολο. Συνήθως αναφέρονται επτά αρμονίες. Μετά την εποχή του Αριστόξενου, ο όρος δια πασών αντικατέστησε τον όρο αρμονία σε πολλά κείμενα 2. Στην εποχή του Αριστόξενου και κατόπιν ο όρος αρμονία χρησιμοποιούνταν πολύ συχνά με τη σημασία "εναρμόνιο γένος", μαζί με τον όρο εναρμόνιος πολύ συχνά αντικαθιστούσε τον όρο εναρμόνιο γένος από την εποχή του Αριστόξενου Αριστόξενος, (375 / 360 π.Χ.-;)ˇ φιλόσοφος και θεωρητικός της μουσικής, γεννήθηκε στον Τάραντα και πέθανε στην Αθήνα. Μαθητής του Αριστοτέλη στο Λύκειο, υπήρξε πολυγραφότατος, με περί τα 453 μουσικά, ιστορικά και φιλοσοφικά βιβλία. Από τα μουσικά του βιβλία έχει σωθεί το μεγαλύτερο μέρος των Αρμονικών Στοιχείων. και κατόπι (Αρμον. Ι, σ. 2, 9ˇ σ. 23, 21 κτλ.ˇ Κλεον. Εισ. 3, C.v.J. 181, Mb 3). Συχνά και οι δύο όροι χρησιμοποιούνται στο ίδιο κείμενο (πρβ. Αριστόξ. I, Mb 2, 9 και 12, 7 κτλ.ˇ Αριστείδης I, Mb 18 και 19).
Σημείωση: Το επίθ. εναρμόνιος χρησιμοποιούνταν συχνά με τη σημασία του μελωδικός, εμμελής, λ.χ. εναρμόνιον άσμα, μελωδικό τραγούδι. Επίσης, εναρμόνιος φθόγγος (Θέων Σμυρναίος Θέων, (2ος αι. μ.Χ.)ˇ πλατωνικός φιλόσοφος και μαθηματικός. Είναι ο συγγραφέας ενός έργου που ασχολείται με τις μαθηματικές επιστήμες (αριθμητική, γεωμετρία, στερεομετρία, αστρονομία και μουσική)., σ. 47). Επίσης, και με τη σημασία του αρμοσμένου, του σύμφωνου (λ.χ. στο χορό [χορωδία]). Αθήν. (ΙΔ', 628A, 24): "εναρμονίων γαρ όντων των ασμάτων" (αφού τα τραγούδια τραγουδιούνται ταιριασμένα στο χορό [αρμονικά όπως θα λέγαμε σήμερα]).
Βλ. Martin Vogel, "Enharmonik der Griechen", ORPHEUS Schriftenreihe zu Grundfragen der Musik), Dusseldorf 1963, τόμ. 3 και 4.
διάγραμμα, σχέδιο, σχεδιάγραμμα που χρησίμευε να βοηθά τους σπουδαστές να καταλαβαίνουν οπτικά τις ακουστικές διαφορές σε όλα τα γένη γένος, 1. όρος που σήμαινε τη διάφορη διάταξη των διαστημάτων στη σύσταση ενός τετραχόρδου ή ενός πιο μεγάλου συστήματος, του οποίου το τετράχορδο είναι συστατικό μέρος. Τα γένη ήταν τρία: το διατονικόν ή διάτονον, το χρωματικόν ή χρώμα και το εναρμόνιον ή αρμονία. 2. Τα γένη στη Ρυθμική καθορίζονται, κατά τον Αριστόξενο, από τη σχέση της θέσης προς την άρση. Υπήρχαν τρία ρυθμικά γένη: το δακτυλικό, το ιαμβικό και το παιωνικό. Σύμφωνα με τον Αριστείδη, μερικοί προσθέτουν και το επίτριτο. 3. Σε μερικές περιπτώσεις η λέξη γένος χρησιμοποιούνταν και με τη σημασία του στιλ, όπως η λέξη τρόπος.. Ο Βακχείος ο Γέρων Βακχείος ο Γέρων, (3ος/4ος αι. μ.Χ.;)ˇ μουσικός θεωρητικός της εποχής του Κωνσταντίνου. Τίποτε δεν είναι γνωστό για τη ζωή του. Είναι γνωστός για το βιβλίο του Εισαγωγή Τέχνης Μουσικής. (Εισ. 62, C.Y.J. 305, Mb 15) γράφει: "Διάγραμμα εστι σχήμα επίπεδον εις ό παν γένος μελωδείται. Διαγράμματι δε χρώμεθα ίνα τα τη ακοή δύσληπτα προ οφθαλμών τοις μανθάνουσι φαίνηται" (Διάγραμμα είναι ένα επίπεδο σχεδιάγραμμα, μέσα από το οποίο κάθε γένος μπορεί να τραγουδηθεί. Σκοπός του διαγράμματος είναι να βοηθά τους μαθητές να διακρίνουν οπτικά καθετί που είναι δύσκολο να το συλλάβουν με την ακοή). Και ο Κλεονείδης Κλεονείδης, θεωρητικός της μουσικής του 2ου αι. μ.Χ. Σε αυτόν αποδίδεται σήμερα η Εισαγωγή αρμονική, που βασίζεται πάνω στις αρχές του Αριστόξενου και θεωρείται σπουδαία πηγή πληροφοριών για τις θεωρητικές αντιλήψεις και τη διδασκαλία του Αριστόξενου. (Εισ. 14, C.v.J. 207, Mb 22) το καθορίζει με τον ακόλουθο τρόπο: "Διάγραμμα δε σχήμα επίπεδον τάς των μελωδουμένων περιέχον δυνάμεις" (Διάγραμμα είναι ένα επίπεδο σχέδιο, που περιέχει [καθορίζει] τους μηχανισμούς των φθόγγων σ' ένα σύστημα)ˇ βλ. λ. δύναμις. Σύμφωνα με τον Φαινία, ο Στρατόνικος ο Αθηναίος πρώτος καθιέρωσε το διάγραμμα (Αθήν. Η', 352C, 46ˇ FHG ΙΙ, 298). Η υποδιαίρεση των διαστημάτων σε τέταρτα τόνου πάνω στο διάγραμμα ονομαζόταν καταπύκνωσις του διαγράμματοςˇ Αριστόξ. (Ι, 28, 1 Mb): "εν ταις των διαγραμμάτων καταπυ-κνώσεσιν" (βλ. επίσης, Ι, 7, 32 και λ. καταπύκνωσις).
Συμπερασματικά μπορεί να λεχθεί ότι το διάγραμμα ήταν κάτι ανάλογο με το πεντάγραμμο.
γένος, όρος που σήμαινε τη διάφορη διάταξη των διαστημάτων διάστημα, διάστημα, η απόσταση ανάμεσα σε δύο διαφορετικούς στο ύψος φθόγγους. στη σύσταση ενός τετραχόρδου τετράχορδον, το σύνολο τεσσάρων συνεχών χορδών ή φθόγγων που σχηματίζουν μια καθαρή τετάρτη. Το τετράχορδο υπήρξε το πρώτο σύστημα της προϊστορικής Ελλάδας. Υπήρχαν τρία γένη του τετράχορδου: το διατονικό, το χρωματικό και το εναρμόνιο. ή ενός πιο μεγάλου συστήματος σύστημα, ένωση δύο ή περισσότερων διαστημάτων, σύμφωνα με πολλούς αρχαίους θεωρητικούς. Το πρώτο καλά οργανωμένο σύστημα, που κατόπι χρησιμοποιήθηκε ως βάση για τα Τέλεια Συστήματα, ήταν το τετράχορδο., του οποίου το τετράχορδο είναι συστατικό μέρος. Όλοι οι αρχαίοι θεωρητικοί καθορίζουν το γένος με τα ίδια σχεδόν λόγιαˇ ο Αριστείδης Αριστείδης, θεωρητικός και συγγραφέας μουσικής. Πιστεύεται ότι έζησε ανάμεσα στον 1ο και 3ο αι. μ.Χ. Έχει γράψει ένα σημαντικό σύγγραμμα για τη μουσική με τον τίτλο Περί μουσικής, διαιρεμένο σε τρία βιβλία. (1, 18 Mb, R.P.W.-Ι.15) καθορίζει: "Γένος δέ εστι ποιά τετραχόρδου διαίρεσις" (Γένος είναι κάποια διαίρεση του τετραχόρδου). Ο Κλεονείδης Κλεονείδης, θεωρητικός της μουσικής του 2ου αι. μ.Χ. Σε αυτόν αποδίδεται σήμερα η Εισαγωγή αρμονική, που βασίζεται πάνω στις αρχές του Αριστόξενου και θεωρείται σπουδαία πηγή πληροφοριών για τις θεωρητικές αντιλήψεις και τη διδασκαλία του Αριστόξενου. (Εισ. C.v.J. 180, Mb 1): "Γένος είναι κάποια διαίρεση τεσσάρων φθόγγων"ˇ πρβ. Βακχ. Εισ. (C.v.J. 298, Mb 8), Πτολεμ. (Ι, 12).
Τα γένη ήταν τρία: το διατονικόν ή διάτονον διάτονον, το γένος στο οποίο γινόταν χρήση τόνων και ημιτονίων. Υπάρχουν δύο παραλλαγές ή υποδιαιρέσεις (χρόαι) του διατονικού γένους, το μαλακόν και το σύντονον. Ήταν μάλλον το αρχαιότερο από τα τρία γένη και, κατά γενική παραδοχή, το πιο απλό και πιο φυσικό, αλλά και "πιο ανδροπρεπές και αυστηρότερο", το χρωματικόν χρωματικόν, το γένος στο οποίο ένα διάστημα ενός τόνου και μισού χρησιμοποιούνταν ως χαρακτηριστικό συστατικό στοιχείοˇ έτσι, το χρωματικό τετράχορδο θα προχωρούσε με ημιτόνιο, ημιτόνιο και ενάμιση τόνο: mi - fa - fa δί. - la ή mi - fa - sol ύφ. - la. Υπήρχαν τρεις χρόες στο χρωματικό: (α) το χρωματικό μαλακό, (β) το ημιόλιο και (γ) το τονιαίο ή σύντονο. ή χρώμα και το εναρμόνιον εναρμόνιον, το γένος στο οποίο γινόταν χρήση τετάρτων του τόνου. H επινόησή του αποδιδόταν στον Όλυμπο. Το τετράχορδο στο εναρμόνιο γένος προχωρεί με τον ακόλουθο τρόπο: mi mi1/4 fa la. Ο όρος αρμονία πολύ συχνά αντικαθιστούσε τον όρο εναρμόνιο γένος από την εποχή του Αριστόξενου και κατόπι. ή αρμονία. Το καθένα από αυτά συζητείται χωριστά (βλ. τα αντίστοιχα, λ.). Το διατονικό διάτονον, το γένος στο οποίο γινόταν χρήση τόνων και ημιτονίων. Υπάρχουν δύο παραλλαγές ή υποδιαιρέσεις (χρόαι) του διατονικού γένους, το μαλακόν και το σύντονον. Ήταν μάλλον το αρχαιότερο από τα τρία γένη και, κατά γενική παραδοχή, το πιο απλό και πιο φυσικό, αλλά και "πιο ανδροπρεπές και αυστηρότερο" ήταν το πρώτο που χρησιμοποιήθηκεˇ θεωρούνταν το πιο φυσικό και μπορούσε να τραγουδηθεί ακόμη κι από εκείνους που ήταν τελείως απαίδευτοι (Αριστείδης, 19 Mb, 16 R.P.W.-Ι). Το χρωματικό χρωματικόν, το γένος στο οποίο ένα διάστημα ενός τόνου και μισού χρησιμοποιούνταν ως χαρακτηριστικό συστατικό στοιχείοˇ έτσι, το χρωματικό τετράχορδο θα προχωρούσε με ημιτόνιο, ημιτόνιο και ενάμιση τόνο: mi - fa - fa δί. - la ή mi - fa - sol ύφ. - la. Υπήρχαν τρεις χρόες στο χρωματικό: (α) το χρωματικό μαλακό, (β) το ημιόλιο και (γ) το τονιαίο ή σύντονο. χρησιμοποιήθηκε αργότερα και θεωρούνταν το πιο τεχνικό ("τεχνικώτατον") και μπορούσε να εκτελεστεί μονάχα από μορφωμένους (καλλιεργημένους μουσικά) ανθρώπους. Δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ στην τραγωδίαˇ αλλά ήταν σε πλατιά χρήση στη μουσική για κιθάρα κιθάρα, έγχορδο όργανο, πιο τελειοποιημένο και πιο επεξεργασμένο από τη λύρα. Διέφερε από αυτήν ως προς το ηχείο, το μέγεθος και την ηχητικότητα. Ήταν το όργανο των επαγγελματιών. Στους προκλασικούς χρόνους η κιθάρα είχε από τρεις ως επτά χορδέςˇ η επτάχορδη κιθάρα ήταν μια καινοτομία του Τέρπανδρου (7ος αι. π.Χ.). Στον 6ο αι. προστέθηκε 8η χορδή και στον 5ο αι. χρησιμοποιήθηκαν κιθάρες με 9, 10, 11 και 12 χορδές.. Ο Πλούταρχος (Περί μουσ. 1137Ε, 20) γράφει σχετικά: "και η κιθάρα, αρχαιότερη κατά πολλές γενεές από την τραγωδία, χρησιμοποιούσε [το χρωματικό γένος] από την αρχή. Και ότι το χρώμα [χρωματικό] είναι προγενέστερο του εναρμόνιου είναι επίσης καλά γνωστό". Το εναρμόνιον εναρμόνιον, το γένος στο οποίο γινόταν χρήση τετάρτων του τόνου. H επινόησή του αποδιδόταν στον Όλυμπο. Το τετράχορδο στο εναρμόνιο γένος προχωρεί με τον ακόλουθο τρόπο: mi mi1/4 fa la. Ο όρος αρμονία πολύ συχνά αντικαθιστούσε τον όρο εναρμόνιο γένος από την εποχή του Αριστόξενου και κατόπι. γένος ήταν το τελευταίο που χρησιμοποιήθηκε και, κατά τον Αριστόξενο Αριστόξενος, (375 / 360 π.Χ.-;)ˇ φιλόσοφος και θεωρητικός της μουσικής, γεννήθηκε στον Τάραντα και πέθανε στην Αθήνα. Μαθητής του Αριστοτέλη στο Λύκειο, υπήρξε πολυγραφότατος, με περί τα 453 μουσικά, ιστορικά και φιλοσοφικά βιβλία. Από τα μουσικά του βιβλία έχει σωθεί το μεγαλύτερο μέρος των Αρμονικών Στοιχείων., εφευρέτης του ήταν ο Όλυμπος Όλυμπος, όνομα πολλών μουσικών και ποιητών της αρχαίας Ελλάδας. 1. Μυθικός, περισσότερο, μουσικός από τη Φρυγία, μαθητής του Μαρσύα, που ανήκει στην τριάδα (Ύαγνις, Μαρσύας και Όλυμπος) της φρυγικής μουσικής. Κατά τον Αριστόξενο, πολλοί μουσικοί πίστευαν ότι ο Όλυμπος ήταν ο εφευρέτης του εναρμόνιου γένους και δημιουργός του αρμάτειου νόμου, του νόμου της Αθηνάς, του πολυκέφαλου νόμου και των θρηνητικών νόμων. 2. ο νεώτερος, από τη Μυσία της Μ. Ασίας (επονομαζόμενος Μυσός)ˇ τοποθετείται στον 7ο αι. π.Χ. (Πλούτ. 1134F, 11). Θεωρούνταν εξαιρετικά δύσκολο, χρειαζόταν σημαντική πρακτική εξάσκηση ("δυσμελωδικώτατον, πολλής τριβής δεόμενον": Μ. Ψελλός, 27), και ήταν σχεδόν αδύνατο για τους πολλούς. Βλ. για το ήθος των γενών στο λ. ήθος ήθος, στη μουσική η λέξη σήμαινε τον ηθικό χαρακτήρα που τείνει να εμπνεύσει στην ψυχή η μουσική. Οι νότες, οι αρμονίες, τα γένη, το μέλος γενικά και οι ρυθμοί είχαν, κατά την άποψη πολλών αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, ηθικό σκοπό και δύναμη..
Τα γένη στη Ρυθμική ρυθμική, η επιστήμη του ρυθμού. Πρέπει να διακρίνεται από τη μετρική, της οποίας τα πλαίσια είναι πιο περιορισμένα. (την επιστήμη του ρυθμού) καθορίζονται, κατά τον Αριστόξενο, από τη σχέση της θέσης θέσις, με την ίδια περίπου σημασία που έχει ο όρος σήμερα. Κατά τον Αριστείδη, άρση είναι μια κίνηση προς τα πάνω ενός μέρους του σώματος και θέση μια κίνηση προς τα κάτω του ίδιου μέρους. προς την άρση άρσις-θέσις, Κατά τον Αριστείδη, άρση είναι μια κίνηση προς τα πάνω ενός μέρους του σώματος και θέση μια κίνηση προς τα κάτω του ίδιου μέρους.. Υπήρχαν τρία ρυθμικά γένη: το δακτυλικό (σχέση 1 προς 1, ή 2 προς 2ˇ ίση θέση προς την άρση), το ιαμβικό (1 προς 2, άρση προς διπλάσια θέση) και το παιωνικό (3 προς 2). Σύμφωνα με τον Αριστείδη Αριστείδης, θεωρητικός και συγγραφέας μουσικής. Πιστεύεται ότι έζησε ανάμεσα στον 1ο και 3ο αι. μ.Χ. Έχει γράψει ένα σημαντικό σύγγραμμα για τη μουσική με τον τίτλο Περί μουσικής, διαιρεμένο σε τρία βιβλία. (Mb 35), μερικοί προσθέτουν και ένα τέταρτο ρυθμικό γένος, το επίτριτο (4 προς 3). Σε μερικές περιπτώσεις η λέξη γένος χρησιμοποιούνταν και με τη σημασία του στιλ, όπως η λέξη τρόπος τρόπος, όρος με διάφορες σημασίες ανάλογα με την περίσταση και την εποχή, αλλά συχνά συνώνυμο του όρου τόνος, ενώ στον είναι Πλούταρχο, συνώνυμος και με την αρμονία. Επίσης, στιλ (τεχνοτροπία στη σύνθεση).ˇ π.χ. Πλούτ. (1142C, 31): "και διαπειρώμενον αμφοτέρων των τρόπων, του τε Πινδαρείου και Φιλοξενείου, μη δύνασθαι κατορθούν εν τω Φιλοξενείω γένει" (και προσπαθώντας [ο Τελεσίας Τελεσίας, (4ος αι. π.Χ.)ˇ μουσικός από τη Θήβα, σύγχρονος του Αριστόξενου. Μνημονεύεται από τον Αριστόξενο ως τυπικό παράδειγμα της επίδρασης που ασκείται από την εκπαίδευση, καθώς, μελετώντας τις συνθέσεις του Πινδάρου, του Λάμπρου, του Πρατίνα και άλλων λυρικών ποιητών, έγινε ένας θαυμάσιος αυλητής και απέκτησε μια στέρεη μουσική κατάρτιση.] να συνθέσει και στα δύο στιλ, σ' αυτό του Πίνδαρου Πίνδαρος, (περ. 522-446 π.Χ.)ˇ γεννήθηκε στις Κυνός Κεφαλές, κοντά στη Θήβα, και πέθανε στο ργος. Ο πιο μεγάλος λυρικός ποιητής της αρχαίας Ελλάδαςˇ σπούδασε μουσική αρχικά με τον πατέρα του Δαΐφαντο και τον θείο του Σκοπελίνο, και αργότερα με τον Λάσο τον Ερμιονέα. Συνέθεσε ύμνους, παιάνες, διθυράμβους, προσόδια, παρθένεια, υπορχήματα, εγκώμια, θρήνους και πάνω απ' όλα επίνικους. Ως μουσικός παρέμεινε συντηρητικός, πιστός στην παράδοση, μένοντας αδιάφορος στις καινοτομίες της εποχής του. Το απλό και συγκρατημένο κλασικό ύφος (στιλ) του είχε γενική απήχηση στους Έλληνες. [που ήταν "παραδοσιακός" συνθέτης] και σ' αυτό του Φιλόξενου Φιλόξενος, (435-380/379 π.Χ.)ˇ συνθέτης διθυράμβων από τα Κύθηρα. Αιχμαλωτίστηκε και πουλήθηκε δούλος, παιδί ακόμη, σε κάποιον Αγεσύλα, και αό αυτόν στον ποιτή Μελανιππίδη που τον απελευθέρωσε και του δίδαξε μουσική. Έγραψε 24 διθυράμβους, που εγκωμιάστηκαν από μερικούς για την πρωτοτυπία στην έκφραση, τη μελωδική δροσιά και ποικιλία, και επικρίθηκαν από άλλους για το πολύ διακοσμητικό στιλ τους και τις τολμηρές καινοτομίες τους. [που ήταν από τους "καινοτόμους" συνθέτες του 5ου/4ου αι. π.Χ.], απέτυχε στο φιλοξένειο στιλ). Ο Πλούταρχος στο παραπάνω απόσπασμα μεταχειρίζεται τις λέξεις τρόπος και γένος με την ίδια σημασία, δηλ. του στιλ, της τεχνοτροπίας.
αρμονικός, (ουσ.)ˇ ένας θεωρητικός που ασχολείται με τη μελέτη της αρμονικής αρμονική, κατά τον Αριστόξενο, σημαντικός κλάδος της επιστήμης του μέλους. Κύριο μέλημά της είναι να μελετά καθετί που άφορα την "αρμονία" και ιδιαίτερα "τη θεωρία των συστημάτων και των τόνων". Σύμφωνα με τον Κλεονείδη, είναι μια θεωρητική και πρακτική επιστήμηˇ τα θέματα της είναι επτά: οι φθόγγοι, τα διαστήματα, τα γένη, τα συστήματα, οι τόνοι, η μεταβολή (μετατροπία) και η μελοποιία. επιστήμης. Ο Αριστόξενος συχνά αποκαλεί τους πρόδρομούς του στην επιστήμη της αρμονίας "αρμονικούς". Βλ. Πλούτ. Περί μουσ. 1142F, 33ˇ Πτολεμ. Αρμ. (Wallis ΙΙΙ, 1)ˇ Αλύπ:. Εισ. (C.v.J. 367, Mb 1)ˇ Mart. Cap. Περί μουσικής (IX, 182 Mb).
μουσικός, δωρ. τύπος μωσικός, ούσ.ˇ ο έμπειρος, ο καλλιεργημένος στις καλές τέχνες, γενικά άνθρωπος μορφωμένοςˇ αλλά και ο έμπειρος στην τέχνη της μουσικής, επίσης ο λυρικός ποιητής. Ο όρος μουσικός, με τη σύγχρονη σημασία, εμφανίζεται σε συνηθισμένη χρήση τον 4ο αι. π.Χ., όταν η μουσική αναπτύχθηκε σε ολότελα αυτόνομη και ανεξάρτητη τέχνη. Σε παλαιότερες εποχές οι όροι αυλητής αυλητής, εκτελεστής αυλού, συνήθως επαγγελματίας. Θηλ. αυλητρίς και αυλήτριαˇ συχνά επαγγελματίας εκτελέστρια αυλού, που προσλαμβανόταν να παίζει σε συμπόσια., κιθαριστής κιθαριστής, σολίστας εκτελεστής της κιθάρας., αοιδός αοιδός, 1. επικός τραγουδιστής, συχνά ποιητής - συνθέτης - τραγουδιστής. Περίφημοι αοιδοί υπήρξαν ο Δημόδοκος, ο Φήμιος και ο Θάμυρις. 2. τραγουδίστρια, ψάλτρια 3. μελωδικός, ευφωνικός κτλ. χρησιμοποιούνταν κατά την περίπτωση. Ο Αριστόξενος Αριστόξενος, (375 / 360 π.Χ.-;)ˇ φιλόσοφος και θεωρητικός της μουσικής, γεννήθηκε στον Τάραντα και πέθανε στην Αθήνα. Μαθητής του Αριστοτέλη στο Λύκειο, υπήρξε πολυγραφότατος, με περί τα 453 μουσικά, ιστορικά και φιλοσοφικά βιβλία. Από τα μουσικά του βιβλία έχει σωθεί το μεγαλύτερο μέρος των Αρμονικών Στοιχείων., που υπήρξε ο πιο διάσημος μουσικός (με τη νεότερη σημασία) στην αρχαία Ελλάδα, καθορίζει πως τα εφόδια του μουσικού είναι η γνώση όλων των σχετικών με την επιστήμη της μουσικής (Αρμον. Στοιχ. Ι, Mb 2, 4-6). Και πιο κάτω (ΙΙ, 32, 5-7) επεξηγεί: "μέρος γαρ εστιν η αρμονική πραγματεία της του μουσικού έξεως, καθάπερ ήτε ρυθμική και η μετρική και η οργανική" (η αρμονική επιστήμη είναι μέρος των εφοδίων του μουσικού, καθώς και οι επιστήμες του ρυθμού, του μέτρου και των οργάνων). Ο Ανώνυμος (Bell. 27, 12) καθορίζει επίσης: "Μουσικός δ' έστίν ο έμπειρος του τελείου μέλους και δυνάμενος επ' ακριβείας το πρέπειν τηρήσαί τε και κρίναι" (μουσικός είναι ο έμπειρος στη μελωδική σύνθεση κι εκείνος που μπορεί με ακρίβεια να παρατηρεί και να κρίνει ό,τι είναι σωστό). Πρβ. Πλάτων Πολιτ. Γ', 398Ε και 402D. Μια άλλη κατηγορία μουσικού ήταν ο εκτελεστής (τραγουδιού ή οργάνου) καθώς και ο συνθέτης. Κατά την πρώιμη αρχαιότητα ο εκτελεστής ήταν και συνθέτης και ποιητής του έργου. Πολύ σπάνια ήταν η περίπτωση του συνθέτη-εκτελεστή, που ήταν ταυτόχρονα και γνώστης της μουσικής επιστήμης, όπως υποστήριζε ο Αριστόξενος ή ο Ανώνυμοςˇ μια τέτοια, μοναδική ίσως, περίπτωση ήταν του Λάσου του Ερμιονέα Λάσος, ο Ερμιονεύςˇ γεννήθηκε το 548/545 περίπου π.Χ. Θεωρείται ως ένας από τους κύριους καινοτόμους της μουσικής με σημαντική επίδραση. Μερικοί γραμματικοί του απέδιδαν τη δημιουργία του αττικού διθύραμβου, ίσως και την ανακάλυψη ότι οι δονήσεις είναι αιτία παραγωγής του ήχου. (6ος αι. π.Χ.). λλωστε, η θεωρία της μουσικής πήρε τις επιστημονικές της βάσεις αργότερα (βλ. λ. μουσική μουσική, 1. ως τον 5ο π.Χ. αι. περίπου, το σύνολο των πνευματικών και διανοητικών επιδόσεων, ειδικά στην τέχνη, τις καλές τέχνες και τα γράμματα, και ακόμα ιδιαίτερα τη λυρική ποίηση, δηλ. ποίηση με μουσική (μέλος). 2. από τον 4ο αι. π.Χ. ο όρος έχει τη σημασία που δίνουμε σ' αυτόν σήμερα, ως ανεξάρτητη τέχνη χωρισμένη από την ποίηση.). Η λέξη μουσικός απαντά και ως επίθετοˇ Θουκυδ. (Ιστορ. Γ', 104): "και αγών εποιείτο αυτόθι [εν Δήλω] γυμναστικός και μουσικός". Ο πληθυντικός τα μουσικά (ουδ.) σήμαινε γενικά τη μουσικήˇ επίσης, ευχάριστες μελωδίες. Σούδα Σούδα, Βυζαντινός λεξικογράφος, που έζησε πιθανόν τον 10ο αι. μ.Χ., γύρω στα 960-970. Είναι γνωστός από το Λεξικό που φέρει το ονομά του (Σουίδα Λεξικόν ή απλά Σουΐδας ή Σούδα). Το Λεξικό αφορά την αρχαία Ελλάδα, περιέχει μεγάλο αριθμό λημμάτων, 12.000 λέξεις, ονόματα, εκφράσεις κτλ., μαζί με 900 βιογραφικά σημειώματα, συλλεγμένα χωρίς ιδιαίτερη κριτική προσοχή από προηγούμενα παρόμοια έργα.: "Μουσικά" τερπνά. Τα δι' αυλών και κινύρας και τα όμοια" (Μουσικάˇ οι ευχάριστες [μελωδίες] που παράγονται από τους αυλούς, την κινύρα και τα παρόμοια όργανα). Το επίρρημα μουσικώς σήμαινε "σχετικά με τη μουσική", αλλά και έντεχνα (επίρρ.), με χάρη, με μελωδικότητα.
Βλ. λ. μέλος μέλος, γενικά, μέλος, τμήμα. Στη μουσική, χορικό ή λυρικό τραγούδιˇ μελωδία γενικά. Στη φωνητική μουσική αποτελείται από τρία στοιχεία: τους φθόγγους, το ρυθμό και τα λόγια. (μουσικόν μέλος).
ποιητική, η τέχνη του ποιητή, η τέχνη της σύνθεσης.
Βλ. λ. ποίησις ποίησις, η λέξη είχε πολλαπλή σημασία στην αρχαία ελληνική γλώσσα. Χρησιμοποιούνταν, ιδιαίτερα σε παλιούς καιρούς, με τη σημασία της δημιουργίας ή κατασκευής οποιουδήποτε πράγματος. Η ειδική σημασία της ως "δημιουργίας έργων τέχνης" (λ.χ. ποίηση επών, μελών κτλ.) αποδιδόταν στον Σιμωνίδη..
μουσική, η λέξη μουσική εμφανίζεται για πρώτη φορά τον 5ο αι. π.Χ. σε κείμενα που έχουν διασωθεί ως σήμερα και είναι τα ακόλουθα κατά χρονολογική σειρά: (α) Πίνδαρος, πρώτος Ολυμπιόνικος (αφιερωμένος στον Ιέρωνα, τύραννο των Συρακουσών, 477-467)ˇ γράφτηκε το 476 π.Χ.ˇ αντιστροφή Α', στ. 14-15 (PLG Ι, 15): "αγλαΐζεται δε και μουσικάς εν αώτω" ([ο Ιέρων] τέρπεται [στολίζεται] με το άνθος της μουσικής). (β) Πίνδαρος, Ύμνος (PLG Ι, 288, απόσπ. 9): "...του θεού άκουσε Κάδμος μουσικάν ορθάν επιδεικνυμένου" (ο Κάδμος άκουσε το θεό [Απόλλωνα] να επιδεικνύει [να εκτελεί] εξυψωτική μουσική). Βλ. και Πλούτ. Περί του μη χρήν έμμετρα νυν την Πυθίαν 6, 397Β. (γ) Ηρόδοτος, Ιστορίαι (ς', 129): "οι μνηστήρες έριν είχον αμφί τε μουσική" (οι μνηστήρες ανταγωνίζονταν στη μουσική). (δ) Θουκυδίδης, Ιστορίαι (Γ', 104): "Ότι και μουσικής αγών ήν..." (στη Δήλο).
Με τον όρο μουσική οι αρχαίοι Έλληνες εννοούσαν, για μια μακρά περίοδο, το σύνολο των πνευματικών και διανοητικών επιδόσεων, ειδικά στην τέχνη (κάθε τέχνη υπό την προστασία των Μουσών Μούσα, θεότητα της μουσικής, της ποίησης, της ορχηστικής, του δράματος και, γενικά, προστάτιδα των τεχνών και των γραμμάτων. Σε γενική χρήση η λέξη "μούσα" συναντάται επίσης με τη σημασία: μουσική, τραγούδι, ή τέχνες και καλλιέργεια (κουλτούρα).), τις καλές τέχνες και τα γράμματα, και ακόμα ιδιαίτερα τη λυρική ποίηση, δηλ. ποίηση με μουσική (μέλος). Όπως λέει ο Πλάτων (Πολιτ. Β', 376D-Ε), για ό,τι αφορούσε το σώμα ήταν η γυμναστική, ενώ για ό,τι αφορούσε την ψυχή ήταν η μουσική ("Έστι δε που η μεν επί σώματι γυμναστική, η δ' επί ψυχή μουσική"). Ο όρος μουσική, με τη σημασία που δίνουμε σ' αυτόν σήμερα, ως ανεξάρτητη τέχνη χωρισμένη από την ποίηση, γενικεύτηκε τον 4ο αι. π.Χ. Πριν από την εποχή αυτή κανένας ειδικός όρος για τη μουσική δε χρησιμοποιούνταν. Για την οργανική μουσική συναντούμε τους όρους κρούματα κρούμα, 1. ο ήχος που παράγεται από χτύπημα με πλήκτρο πάνω στις χορδές εγχόρδων οργάνων και γενικά ο ήχος των εγχόρδων. 2. κατ' επέκταση, ο ήχος και των πνευστών οργάνων. 3. σε ευρύτερη σημασία, μια μουσική σύνθεση ή κομμάτι μουσικής., αύλησις αύλησις, η πράξη του να αυλεί κανείς, να παίζει τον αυλό. Ο Αλεξανδρινός λεξικογράφος Τρύφων, στο δεύτερο βιβλίο των Ονομασιών, δίνει έναν κατάλογο ονομάτων διαφόρων αυλήσεων., κιθάρισις κιθάρισις, παίξιμο κιθάρας (ή κίθαρης). κτλ. Επίσης, στη θέση του όρου μουσικός συναντούμε τους όρους αυλητής αυλητής, εκτελεστής αυλού, συνήθως επαγγελματίας. Θηλ. αυλητρίς και αυλήτριαˇ συχνά επαγγελματίας εκτελέστρια αυλού, που προσλαμβανόταν να παίζει σε συμπόσια., κιθαριστής κιθαριστής, σολίστας εκτελεστής της κιθάρας. κτλ. Τον 5ο αι. π.Χ. η μουσική εξελίχτηκε σταθερά ως ανεξάρτητη τέχνηˇ η κατασκευή και η τεχνική του αυλού και της λύρας-κιθάρας είχαν προοδεύσει σημαντικά (βλ. λ. αυλοποιία αυλοποιός, ο κατασκευαστής αυλών. και λύρα λύρα, έγχορδο, "κατεξοχήν" εθνικό όργανο της αρχαίας Ελλάδας, συνδεόταν στενά με τη λατρεία του Απόλλωνα. Κατά τον μύθο, επινοήθηκε από τον Ερμή. Αρχικά είχε τρεις ή τέσσερις χορδές, για μια μακρά περίοδο όμως είχε επτά, ενώ πολλοί μουσικοί προσέθεσαν κι άλλες. Πιστεύεται πως το δεξί χέρι έπαιζε με πλήκτρο, ενώ το αριστερό με τα δάχτυλα. Το κούρδισμα της λύρας (και της κιθάρας) είναι ενα θέμα που δεν έχει οριστικά ξεκαθαριστεί.). Αξιόλογοι εκτελεστές και καινοτόμοι εμφανίστηκαν σε αυτόν τον αιώνα και η μελέτη της θεωρίας της μουσικής πήρε την επιστημονική της βάση.
Ο πρώτος που επιχείρησε μια κατάταξη των κλάδων της μουσικής παιδείας ήταν, πιθανόν, ο Λάσος ο Ερμιονέας Λάσος, ο Ερμιονεύςˇ γεννήθηκε το 548/545 περίπου π.Χ. Θεωρείται ως ένας από τους κύριους καινοτόμους της μουσικής με σημαντική επίδραση. Μερικοί γραμματικοί του απέδιδαν τη δημιουργία του αττικού διθύραμβου, ίσως και την ανακάλυψη ότι οι δονήσεις είναι αιτία παραγωγής του ήχου. τον 6ο αι. π.Χ. Ο Λάσος διαίρεσε τη μουσική σε τρία μέρη: το τεχνικό (υλικόν), το πρακτικό (πρακτικόν) και το εκτελεστικό (εξαγγελτικόν)ˇ το καθένα από αυτά χωριζόταν σε τρεις υποδιαιρέσεις (πρβ. Gev. Ι, 69-70). Πολλοί άλλοι επιχείρησαν μια κατάταξη όλων των κλάδων της μουσικής και έδωσαν έναν ορισμό της. Δύο από τους ορισμούς αυτούς είναι οι ακόλουθοι: (α) Αριστείδης Κοϊντιλιανός Αριστείδης Κοϊντιλιανός, (Περί μουσικής, Mb 6, R.P.W.-I. 4): "Μουσική εστιν επιστήμη μέλους και των περί μέλος συμβαινόντων" (Μουσική είναι η επιστήμη του μέλους και όλων όσα σχετίζονται με αυτό). (β) Ανώνυμος (Bellermann, 29, 46): "Μουσική εστιν επιστήμη, θεωρητική και πρακτική, μέλους τελείου τε και οργανικού" (Μουσική είναι επιστήμη, θεωρητική και πρακτική, του τέλειου [δηλ. φωνητικού] και του οργανικού μέλους).
Ο Αλύπιος Αλύπιος, (3ος ή 4ος αι. μ.Χ.)ˇ θεωρητικός της μουσικής. Το βιβλίο του Εισαγωγή Μουσική, που αποτελείται αποκλειστικά από πίνακες των ελληνικών κλιμάκων (15 "τόνοι") στα τρία γένη με την παρασημαντική τους, είναι η κύρια πηγή της γνώσης μας για την αρχαία ελληνική σημειογραφία και τις κλίμακες. αναγνωρίζει τρεις κύριες επιστήμες ως κλάδους της μουσικής: την Αρμονικήν, την Ρυθμικήν και την Μετρικήν (Εισ. 1).
Η πιο περιεκτική και σαφής ανάλυση έγινε από τον Αριστείδη (Περί μουσ. Mb 8, R.P.W.-I. 6). Σύμφωνα με αυτή την ανάλυση, η μουσική στην ολότητά της περιλαμβάνει δύο μέρη, ένα θεωρητικό και ένα πρακτικό. Α' Το θεωρητικό μέρος διαιρείται σε δύο τμήματα: (α) το φυσικόν και (β) το τεχνικόν. Το φυσικό περιέχει: (1) το αριθμητικόν και (2) το φυσικόν, ενώ το τεχνικό υποδιαιρείται (1) στο αρμονικόν, (2) στο ρυθμικόν και (3) στο μετρικόν. Β' Το πρακτικό μέρος, που λεγόταν και παιδευτικόν, περιλαμβάνει δύο τμήματα: (α) το χρηστικόν (που βάζει σε τάξη τα πιο πάνω στοιχεία, δηλ. η σύνθεση) και (β) το εκτελεστικό (εξαγγελτικόν). Το χρηστικόν περιλαμβάνει: (1) την μελοποιΐαν, (2) την ρυθμοποιΐαν και (3) την ποίησιν. Το δεύτερο τμήμα (εξαγγελτικόν) περιλαμβάνει, (1) το οργανικόν, (2) το ωδικόν και (3) το υποκριτικόν. Όσο για το πώς ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται και κατανοεί τη μουσική, υπήρχαν στην αρχαιότητα δύο κυρίως σχολέςˇ η Πυθαγορική και η Αριστοξενική. Σύμφωνα με την πρώτη, η αντίληψη και κρίση της μουσικής γίνεται από τη διάνοια, το πνεύμα, όχι από την αίσθηση της ακοήςˇ ο Πλούταρχος (Περί μουσ. 1144F, 37) λέει ότι ο σοφός Πυθαγόρας Πυθαγόρας, (περ. 572-περ. 500 π.Χ.)ˇ μεγάλος φιλόσοφος, μαθηματικός και θεωρητικός της μουσικής. Γεννήθηκε στη Σάμο. Ίδρυσε τη Σχολή του στον Κρότωνα της Κάτω Ιταλίας. Πέθανε στο Μεταπόντιο. Υπήρξε ο πρώτος που πρόβαλε και υποστήριξε την επιστημονική βάση της μουσικήςˇ η φιλοσοφική του θεώρηση του κόσμου βασιζόταν πάνω στην πίστη ότι καθετί πρέπει να ερμηνευτεί με αριθμούς. Στη μουσική ανακάλυψε τους αριθμητικούς λόγους των συμφωνιών της 8ης, 5ης, 4ης, του μείζονος τόνου. Στον Πυθαγόρα αποδιδόταν και η ταξινόμηση των επτά αρμονιών, και στη Σχολή του η θεωρία της αρμονίας των σφαιρών. αποδοκίμαζε την κρίση της μουσικής από τις αισθήσεις ("δια της αισθήσεως")ˇ η αρετή αυτής της τέχνης, έλεγε, είναι γιατί γίνεται αντιληπτή με τη διάνοια (το πνεύμα)ˇ την έκρινε, επομένως, όχι με την αίσθηση της ακοής, αλλά με την αναλογική αρμονία ("τη αναλογική αρμονία"). Ο Αριστόξενος Αριστόξενος, (375 / 360 π.Χ.-;)ˇ φιλόσοφος και θεωρητικός της μουσικής, γεννήθηκε στον Τάραντα και πέθανε στην Αθήνα. Μαθητής του Αριστοτέλη στο Λύκειο, υπήρξε πολυγραφότατος, με περί τα 453 μουσικά, ιστορικά και φιλοσοφικά βιβλία. Από τα μουσικά του βιβλία έχει σωθεί το μεγαλύτερο μέρος των Αρμονικών Στοιχείων., αντίθετα, υποστήριζε μια διπλή επιστημονική αρχήˇ από τη μια, στηριζόταν στην αίσθηση της ακοής για την αντίληψη και κρίση του ύψους, των διαστημάτων κτλ.ˇ από την άλλη, στη διάνοια για τη διάκριση των μηχανισμών των ήχων: "τη μεν γαρ ακοή κρίνομεν τα των διαστημάτων μεγέθη, τη δε διάνοια θεωρούμεν τας των φθόγγων δυνάμεις". (Αρμον. Στοιχ. ΙΙ, 33 Mb):
Γενική βιβλιογραφία: Fr. Aug. Gevaert, Histoire et theorie de la musique de l' antiquite, τόμ. 1-2, Γάνδη 1875, 1881. Ch.-Em. Ruelle, Etudes sur l' ancienne musique grecque (Rapports litteraires), τόμ. 1-2, Παρίσι 1875, 1890. Rud. Westphal, Die Musik des griechischen Alterthums, Λιψία 1883. D. B. Monro, The Modes of Ancient Greek Music, Οξφόρδη 1894. H. Abert, Die Lehre vom Ethos in der griechischen Musik, Λιψία 1899. L. Laloy, Aristoxene de Tarente, disciple d'Aristote, et la musique de l'antiquite, Παρίσι 1904. H. Riemann, Handbuch der Musikgeschichte, Λιψία 1904, 3η έκδ. 1923. Th. Reinach, La musique grecque, Παρίσι, 1926. W. Vetter, "Musik", Pauly RE Στουτγάρδη 1933, τόμ. 31, στ. 823-876. W. Vetter, Antike Musik, Μόναχο 1935. R. P. Winnington-Ingram, Mode in Ancient Greek Music, Cambridge 1936. O. Gombosi, Tonarten und Stimmungen der antiken Musik, Κοπεγχάγη 1939. G. Reese, Music in the Middle Ages, Ν. Υόρκη 1940, σσ. 11-51. K. Sachs, The History of Musical Instruments, Ν. Υόρκη 1940 - Λονδίνο 1942, σσ. 128-150. Ο. Tiby, La musica in Grecia e a Roma, Φλωρεντία 1942. Κ. Sachs, The Rise of Music in the Ancient World, East and West, Ν. Υόρκη 1943, σσ. 197-271 και 277-284. Thr. G. Georgiades, Der griechische Rhythmus, Musik, Reigen, Vers und Sprache, Αμβούργο 1949. J. E. Mountford και R. P. Winnington-Ingram, "Music", Oxford Classical Dictionary, 1949, σσ. 584-591. Μ. Wegner, Das Musikleben der Griechen, Βερολίνο 1949. M. Wegner, Die Musikinstrumente des alten Orients, Munster 1950. H. I. Marrou, Histoire de l'education dans l'antiquite, 2η εκδ., Παρίσι 1950. Fr. Behn, Musikleben im Altertum und fruhen Mittelalter, Στουτγάρδη 1954. R. P. Winnington-Ingram, "Ancient Greek Music", Grove's Dictionary of Music and Musicians, 5η εκδ., Λονδίνο 1954, τόμ. III, σσ. 770-781. W. Vetter, "Antike Musik", Die Musik in Geschichte und Gegenwart, Kassel 1956, τόμ. V, στ. 840-865. M. Wegner, "Griechische Instrumente und Musikbrauche", Die Musik in Geschichte und Gegenwart, Kassel 1956, τόμ. V, στ. 865-881. Ingemar During, "Greek Music: Its Fundamental Features and its Significance", Journal of World History 3 (1956), 302-329. I. Henderson, "Ancient Greek Music", New Oxford History of Music, Λονδίνο 1957, τόμ. Ι, σσ. 336-403. Thr. G. Georgiades, Musik und Rhythmus bei den Griechen, Αμβούργο 1958. R. P. Winnington-Ingram, "Ancient Greek Music - A Bibliography, 1932-1957", Lustrum, τόμ. 3, 1958, σσ. 5-57. Ε. Pohlmann, "Griechische Musikfragmente., ein weg zur altgriechischen Musik" (Erlanger Beitrage zur Sprach u. Kunstwissenschaft, τόμ. VIII), Νυρεμβέργη 1960. W. Vetter, Mythos-Melos-Musica, Λιψία 1961 (ιδιαίτ. σσ. 431-500). Η. Koller, Musik und Dichtung im alten Griechenland, Βέρνη-Μόναχο 1963. Martin Vogel, Enharmonik der Griechen, τόμοι 3 και 4, ORPHEUS Schriftenreihe zu Grundfragen der Musik, Dusseldorf 1963. Ed. A. Lippman, Musical Thought in Ancient Greece, Ν. Υόρκη-Λονδίνο 1964. Μ. Wegner, Musikgeschichte in Bildern, τόμ. II, Musik des Alterthums (Griechenland), Λιψία 1966. Thr. G. Georgiades, "Griechische Musik", Riemann Musik Lexikon, Sachteil, Mainz 1967, σσ. 351-354. I. Henderson, "Greece", I-III, Harvard Dictionary of Music, Cambridge Mass. 1969, 2η έκδ., σσ. 351-354. Θρ. Γ. Γεωργιάδης, "Μουσική", στην Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Αθήνα 1972, τόμ. Γ', σσ. 334-351.
τόνος, ο όρος αυτός είχε διάφορες, και κάποτε όχι ολότελα ξεκαθαρισμένες, σημασίες στην αρχαία ελληνική μουσική. Οι περισσότεροι συγγραφείς συμφωνούν στις ακόλουθες σημασίες του όρου:
(α) τάση (τάσις τάσις, τέντωμα μιας χορδής, επομένως ύψος, μια νότα.ˇ ύψος), όπως "όταν λέμε ότι ένας εκτελεστής χρησιμοποιεί έναν υψηλό ή χαμηλό τόνο" (Πορφύρ. Comment, έκδ. I.D. 82, 87, Wallis III, 258).
(β) διάστημα διαστηματική κίνησις, μελωδική κίνηση με διαστήματαˇ αντίθ.: συνεχής κίνηση (που δε χρησιμοποιεί διαστήματα, όπως στην ομιλία)., δηλ. το διάστημα κατά το οποίο η 5η ξεπερνά την 4ηˇ αλλιώς, η μεγάλη 2η, όπως λέμε και σήμερα τόνος.
(γ) κλίμακα τοποθετημένη σ' ένα ορισμένο ύψος, π.χ. δώριος τόνος, φρύγιος τόνος κτλ. (όπως λέμε σήμερα τόνος του sol, τόνος του re κτλ., σε διάκριση από τον μείζονα τρόποˇ λ.χ. τρόπος sol μείζων, τοποθετημένος στον τόνο του sol κτλ.). Ο Κλεονείδης (Εισαγ. 12) δίνει μια τέταρτη σημασίαˇ τη σημασία του φθόγγου φθόγγος, ήχος, φωνή. Στη μουσική, ένας ήχος με καθορισμένο ύψος που παραγόταν από φωνή ή οποιοδήποτε μουσικό όργανο. (ήχου, τόνου), π.χ. επτάτονος φόρμιγξ. Οι όροι τόνος, τρόπος τρόπος, όρος με διάφορες σημασίες ανάλογα με την περίσταση και την εποχή, αλλά συχνά συνώνυμο του όρου τόνος, ενώ στον είναι Πλούταρχο, συνώνυμος και με την αρμονία. Επίσης, στιλ (τεχνοτροπία στη σύνθεση). και αρμονία αρμονία, γενική σημασία της λέξης: σύνδεση, συναφή. 1. Σύμφωνα με τους παλιούς θεωρητικούς σήμαινε την ογδόη και τη διαφορετική διάταξη των φθόγγων μέσα στην ογδόη ή μέσα σ' ένα σύστημα με τα μέρη του συνδεμένα έτσι που να σχηματίζουν ένα τέλειο σύνολο. Συνήθως αναφέρονται επτά αρμονίες. Μετά την εποχή του Αριστόξενου, ο όρος δια πασών αντικατέστησε τον όρο αρμονία σε πολλά κείμενα 2. Στην εποχή του Αριστόξενου και κατόπιν ο όρος αρμονία χρησιμοποιούνταν πολύ συχνά με τη σημασία "εναρμόνιο γένος", μαζί με τον όρο εναρμόνιος εμφανίζονται σε αρχαία κείμενα χωρίς σαφή διάκριση μεταξύ τους. Ο όρος τόνος συχνά χρησιμοποιείται και για την αρμονίαˇ ο Αριστόξενος Αριστόξενος, (375 / 360 π.Χ.-;)ˇ φιλόσοφος και θεωρητικός της μουσικής, γεννήθηκε στον Τάραντα και πέθανε στην Αθήνα. Μαθητής του Αριστοτέλη στο Λύκειο, υπήρξε πολυγραφότατος, με περί τα 453 μουσικά, ιστορικά και φιλοσοφικά βιβλία. Από τα μουσικά του βιβλία έχει σωθεί το μεγαλύτερο μέρος των Αρμονικών Στοιχείων. (Αρμ. ΙΙ, 37 Mb) δίνει τον ακόλουθο ορισμό του τόνου: "Πέμπτον δ' εστί των μερών [της αρμονικής πραγματείας] το περί τους τόνους, εφ' ών τιθέμενα τα συστήματα μελωδείται" (Το πέμπτο μέρος [της αρμονικής] ασχολείται με τους τόνους, πάνω στους οποίους τραγουδιούνται [εκτελούνται] τα συστήματα). Έτσι, ο τόνος είναι ο τόπος ή η περιοχή ή το ύψος, όπου μια αρμονία μπορεί να αναπαραχθεί. Δηλαδή, αν χρησιμοποιούσαμε σημερινά ονόματα φθόγγων, θα λέγαμε η οκτάβα do - do ή μια άλλη οκτάβα, re - re, mi - mi κτλ., μέσα στην οποία τοποθετείται η δωρική δώριος, κατά γενική παραδοχή το οκτάχορδο: mi - re - do - si - la - sol - fa - mi (διατονικό γένος). Η δωρική αρμονία θεωρούνταν η κατεξοχήν "ελληνική αρμονία". ή η φρυγική φρύγιος, 1. αρμονίαˇ το οκτάχορδο re - do - si - la - sol - fa - mi - re (στο διατονικό γένος). Όπως αναφέρει ο Αθήναιος η φρυγική και η λυδική αρμονία έγιναν γνωστές στους Έλληνες από τους "βαρβάρους" (ξένους) Φρύγες και Λυδούς, που συνόδευσαν τον Πέλοπα στην Πελοπόννησο. Έγινε, κατεξοχήν, η αρμονία των διθυράμβων. Θεωρούνταν κατάλληλη για μουσική προς τιμήν του Διόνυσου, επειδή ενέπνεε ενθουσιασμό. 2. τόνοςˇ ο έκτος τόνος στο αριστοξένειο σύστημα των 13 τόνων και όγδοος στο νεο-αριστοξένειο σύστημα των 15 τόνων. ή άλλη αρμονία, με την εσωτερική διάταξη των διαστημάτων της η καθεμιάˇ όπως απαράλλαχτα τοποθετούμε τον μείζονα ή ελάσσονα σε μια οκτάβα και λέμε sol μείζονα ή sol ελάσσονα κτλ.
Οι τόνοι δε διέφεραν μεταξύ τους ως προς την εσωτερική διάταξη των διαστημάτωνˇ η μόνη διαφορά τους ήταν το ύψος. Στην πραγματικότητα, οι τόνοι ήταν μεταφορές του τελείου αμετάβολου συστήματος [βλ. λ. σύστημα σύστημα, ένωση δύο ή περισσότερων διαστημάτων, σύμφωνα με πολλούς αρχαίους θεωρητικούς. Το πρώτο καλά οργανωμένο σύστημα, που κατόπι χρησιμοποιήθηκε ως βάση για τα Τέλεια Συστήματα, ήταν το τετράχορδο.] Ο Αριστόξενος καθιέρωσε ένα σύστημα 13 τόνων, διαταγμένων σε απόσταση ημιτονίου από τον ένα στον άλλοˇ η μέση μέση, η κεντρική νότα του επτάχορδου συστήματος ή η πρώτη νότα του δεύτερου (χαμηλότερου) τετράχορδου στο οχτάχορδο σύστημα (στις μεταγραφές: la) και η αντίστοιχη χορδή της λύρας ή της κιθάρας. του χαμηλότερου τόνου ήταν σε απόσταση ογδόης από τη μέση του ψηλότερου τόνου (fa - fa). Παρατίθενται οι 13 τόνοι του Αριστόξενου (στο διατονικό γένος)ˇ είναι εύκολο να προσέξει κανείς πως, από άποψη εσωτερικής διάταξης των διαστημάτων τους, οι τόνοι, είναι όλοι οι ίδιοι, επομένως, η διαφορετική ονομασία τους οφείλεται μόνο στο διαφορετικό ύψος των βασικών τους φθόγγων (αρχής και τέλους)ˇ οι τόνοι γράφονται εδώ σε κατιούσα σειρά (πρβ. το Σύστημα τέλειον αμετάβολον, αρ. 3 στο λ. σύστημα σύστημα, ένωση δύο ή περισσότερων διαστημάτων, σύμφωνα με πολλούς αρχαίους θεωρητικούς. Το πρώτο καλά οργανωμένο σύστημα, που κατόπι χρησιμοποιήθηκε ως βάση για τα Τέλεια Συστήματα, ήταν το τετράχορδο.): Σε αυτούς τους 13 τόνους προστέθηκαν αργότερα δύο ακόμη, επάνω από τον πρώτο (τον Υπερμιξολύδιο), με προσλαμβανόμενο προσλαμβανόμενος, προστεθειμένος φθόγγος. Έτσι ονομαζόταν ο φθόγγος (νότα) που πρόσθεταν κάτω από το πιο χαμηλό τετράχορδο (τετράχορδο υπατών) και στα συστήματα Τέλειον Μείζον και Τέλειον Έλαττον. Το χαμηλό la στις μεταγραφές αρχαίας ελληνικής σημειογραφίας. και μέση το fa δίεση και το sol. Το νεοαριστοξένειο σύστημα δεν κράτησε την ίδια ονομασίαˇ μόνο έξι από τους επτά κύριους τόνους διατήρησαν τα ονόματά τους, ενώ όλοι οι υπόλοιποι πήραν νέα ονόματα, παρμένα από τα αρχαία ονόματα αρμονιών. Το πλήρες σύστημα των 15 τόνων, με τη νέα ονομασία τους, ήταν το ακόλουθο (δίνονται μόνο ο προσλαμβανόμενος προσλαμβανόμενος, προστεθειμένος φθόγγος. Έτσι ονομαζόταν ο φθόγγος (νότα) που πρόσθεταν κάτω από το πιο χαμηλό τετράχορδο (τετράχορδο υπατών) και στα συστήματα Τέλειον Μείζον και Τέλειον Έλαττον. Το χαμηλό la στις μεταγραφές αρχαίας ελληνικής σημειογραφίας., η μέση μέση, η κεντρική νότα του επτάχορδου συστήματος ή η πρώτη νότα του δεύτερου (χαμηλότερου) τετράχορδου στο οχτάχορδο σύστημα (στις μεταγραφές: la) και η αντίστοιχη χορδή της λύρας ή της κιθάρας. και η νήτη νήτη, 1. η χορδή που βρισκόταν πιo κοντά στον εκτελεστή (νήτη = κατώτατη). 2. η ψηλότερη νότα ή χορδή. Στην επτάχορδη κλίμακα η ψηλότερη νότα του τετραχόρδου συνημμένων (re) και στην οκτάχορδη η ψηλότερη νότα του τετραχόρδου διεζευγμένων (mi)ˇ υπερβολαίων):
Οι 15 αυτοί τόνοι διαιρούνταν σε τρεις ομάδες:
(α) τους πέντε κύριους τόνους (6-10), Λύδιο λύδιος, για τους περισσότερους αρχαίους θεωρητικούς και συγγραφείς το οκτάχορδο: do si la sol fa mi re do (διατονικό γένος). για ορισμένους άλλους, το οκτάχορδο fa - fa. Ήταν ανάμεσα στις μη ελληνικές αρμονίες, ήταν όμως γνωστή από πολύ παλαιά εποχή., Αιόλιο αιολία, Πριν τον Αριστόξενο, η κλίμακα la - sol - fa - mi - re - do - si - la. Κατά τον Ηρακλείδη Ποντικό, ήταν, μαζί με την δωρική και την ιωνική, από τις ελληνικές αρμονίες. Εξέφραζε το περήφανο και το πομπώδες. Αντικαταστάθηκε αργότερα από την υποδωρική., Φρύγιο φρύγιος, 1. αρμονίαˇ το οκτάχορδο re - do - si - la - sol - fa - mi - re (στο διατονικό γένος). Όπως αναφέρει ο Αθήναιος η φρυγική και η λυδική αρμονία έγιναν γνωστές στους Έλληνες από τους "βαρβάρους" (ξένους) Φρύγες και Λυδούς, που συνόδευσαν τον Πέλοπα στην Πελοπόννησο. Έγινε, κατεξοχήν, η αρμονία των διθυράμβων. Θεωρούνταν κατάλληλη για μουσική προς τιμήν του Διόνυσου, επειδή ενέπνεε ενθουσιασμό. 2. τόνοςˇ ο έκτος τόνος στο αριστοξένειο σύστημα των 13 τόνων και όγδοος στο νεο-αριστοξένειο σύστημα των 15 τόνων., Ιάστιο και Δώριο δώριος, κατά γενική παραδοχή το οκτάχορδο: mi - re - do - si - la - sol - fa - mi (διατονικό γένος). Η δωρική αρμονία θεωρούνταν η κατεξοχήν "ελληνική αρμονία"., τοποθετημένους στο μέσοˇ
(β) τους πέντε χαμηλότερους τόνους (11-15), Υπολύδιο υπολύδιος, 1. αρμονίαˇ το ακόλουθο οκτάχορδο, στο διατονικό γένος: fa - mi - re - do - si - la - sol - fa. 2. τόνοςˇ ο ένατος τόνος των 13 τόνων του αριστοξένειου συστήματος και ενδέκατος στους 15 τόνους του νεο-αριστοξένειου συστήματος., Υποαιόλιο υποαιόλιος, τόνος, ή υπολύδιος βαρύτεροςˇ ο δέκατος τόνος στο αριστοξένειο σύστημα των 13 τόνων και δωδέκατος στο νεο-αριστοξένειο σύστημα των 15 τόνων., Υποφρύγιο υποφρύγιος, 1. αρμονίαˇ το ακόλουθο οκτάχορδο (sol - sol) στο διατονικό γένος: sol - fa - mi - re - do - si - la - sol. 2. τόνοςˇ ο 11ος τόνος στο αριστοξένειο σύστημα των 13 τόνων και ο 13ος στο νεο-αριστοξένειο σύστημα των 15 τόνων., Υποϊάστιο υποϊάστιος, τόνος, ή υποϊώνιοςˇ ο 14ος τόνος στη σειρά των 15 τόνων του νεο-αριστοξένειου συστήματος. και Υποδώριο υποδώριος, 1. αρμονίαˇ στο διατονικό γένος το οκτάχορδο: la - sol - fa - mi - re - do - si - la, γνωστό ως αιολία αρμονία, αλλά μετά την εποχή του Αριστόξενου ο όρος υποδώριος χρησιμοποιήθηκε γενικά. 2. τόνοςˇ ο χαμηλότερος από τους 13 τόνους στο αριστοξένειο σύστημα και από τους 15 τόνους στο νεο-αριστοξένειο σύστημα., τοποθετημένους στο χαμηλότερο μέρος της σειράςˇ και
(γ) τους πέντε ψηλότερους τόνους (1-5), Υπερλύδιο, Υπεραιόλιο, Υπερφρύγιο, Υπεριάστιο και Υπερδώριο, τοποθετημένους στο ψηλότερο τμήμα της σειράς. Ο καθένας από τους 15 τόνους του παραπάνω πίνακα πρέπει να νοηθεί και στα τρία γένηˇ π.χ. ο Υπερλύδιος στο διατονικό γένος (α'), στο χρωματικο γένος (β') και στο εναρμόνιο γένος (γ')ˇ θα έχει τότε, την ακόλουθη διάταξη (σε κατιούσα σειρά):
Κατά τον ίδιο τρόπο, όλοι οι άλλοι τόνοι μπορούν να ληφθούν στα τρία γένη. Από τους 15 αυτούς τόνους, ο Πτολεμαίος αναγνώριζε μόνο τους επτά κύριους, γιατί επτά ήταν οι αρμονίες. Τους σχημάτιζε αρχίζοντας από τον Μιξολύδιο (si) και προχωρώντας κατά πέμπτες προς τα κάτω, σε αυτή τη σειρά: Μιξολύδιος, Δώριος, Υποδώριος, Φρύγιος, Υποφρύγιος, Λύδιος και Υπολύδιος, ή τοποθετημένους κατά σειρά ύψους: Μιξολύδιος, Λύδιος, Φρύγιος, Δώριος, Υπολύδιος, Υποφρύγιος και Υποδώριος (από επάνω προς τα κάτω). Η σειρά αυτή των τόνων είναι το αντίστροφο της σειράς των αρμονιών. Αν, τώρα, οι επτά αρμονίες τοποθετηθούν σε καθένα από τους επτά τόνους, θα σχηματιστούν 49 διαφορετικές κλίμακες. Στην πραγματικότητα, οι επτά αρμονίες τοποθετούνται μέσα στην ίδια έκταση (την οκτάβα, που αντιστοιχεί με το fa - fa, επειδή ήταν μέσα στις φωνητικές δυνατότητες των πιο πολλών φωνών, και θεωρούνταν η πιο κατάλληλη):
Βλ. στο λ. ονομασία ονομασία, η χρήση ονομάτων για τον προσδιορισμό των φθόγγων. Αρχικά τα ονόματα αυτά δόθηκαν στις χορδές της λύρας σύμφωνα με τη θέση τους στο όργανοˇ αργότερα τα ονόματα χρησιμοποιούνταν χωρίς διάκριση τόσο για τις χορδές, όσο και για τους αντίστοιχους φθόγγους. Εκτός από την "κατά θέσιν" ονομασία, υπήρχε για κάθε νότα της ίδιας αρμονίας ονομασία σύμφωνα με τη λειτουργία της ("κατά δύναμιν"). τη θεωρία του Πτολεμαίου σχετικά με την ονοματολογία κατά θέσιν και κατά δύναμιν.
Για βιβλιογραφία βλ. στο λ. αρμονία αρμονία, γενική σημασία της λέξης: σύνδεση, συναφή. 1. Σύμφωνα με τους παλιούς θεωρητικούς σήμαινε την ογδόη και τη διαφορετική διάταξη των φθόγγων μέσα στην ογδόη ή μέσα σ' ένα σύστημα με τα μέρη του συνδεμένα έτσι που να σχηματίζουν ένα τέλειο σύνολο. Συνήθως αναφέρονται επτά αρμονίες. Μετά την εποχή του Αριστόξενου, ο όρος δια πασών αντικατέστησε τον όρο αρμονία σε πολλά κείμενα 2. Στην εποχή του Αριστόξενου και κατόπιν ο όρος αρμονία χρησιμοποιούνταν πολύ συχνά με τη σημασία "εναρμόνιο γένος", μαζί με τον όρο εναρμόνιος.
σύστημα, ένωση δύο ή περισσότερων διαστημάτων, σύμφωνα με πολλούς αρχαίους θεωρητικούς.
Ο Αριστόξενος Αριστόξενος, (375 / 360 π.Χ.-;)ˇ φιλόσοφος και θεωρητικός της μουσικής, γεννήθηκε στον Τάραντα και πέθανε στην Αθήνα. Μαθητής του Αριστοτέλη στο Λύκειο, υπήρξε πολυγραφότατος, με περί τα 453 μουσικά, ιστορικά και φιλοσοφικά βιβλία. Από τα μουσικά του βιβλία έχει σωθεί το μεγαλύτερο μέρος των Αρμονικών Στοιχείων. (Αρμον. Ι, 16, 1) δίνει τον ακόλουθο ορισμό: "το δε σύστημα σύνθετόν τι νοητέον εκ πλειόνων ή ενός διαστημάτων" (το σύστημα πρέπει να νοηθεί ως κάτι σύνθετο από περισσότερα από ένα διαστήματα). Τον ίδιο ορισμό δίνουν ο Κλεονείδης (Εισ. 1) και ο Νικόμαχος Νικόμαχος, (2ος αι. μ.Χ.)ˇ Πυθαγόρειος μαθηματικός και θεωρητικός της μουσικήςˇ γεννήθηκε στην πόλη Γέρασα της Συρίας. Έγραψε ένα βιβλίο με τον τίτλο Αρμονικής Εγχειρίδιον (ή Αρμονικόν Εγχειρίδιον), στο οποίο εκθέτει και διασαφηνίζει, τις πυθαγόρειες αρχές πάνω στη μουσική. (Εγχειρ. 4). Ο Βακχείος (Εισ. 5) αναφέρει: "σύστημα είναι εκείνο που εκτελείται [τραγουδιέται] δια μέσου περισσότερων από δύο φθόγγων"ˇ πρβ. και Ανών. Bell. 30, 23. Σύμφωνα με τους παραπάνω ορισμούς των αρχαίων θεωρητικών, μια ένωση τριών φθόγγων (τρίχορδο), τεσσάρων (τετράχορδο) κτλ. θα έπρεπε να θεωρηθεί ως ένα σύστημα. Το πρώτο καλά οργανωμένο σύστημα, που κατόπι χρησιμοποιήθηκε ως βάση για τα Τέλεια Συστήματα, ήταν το τετράχορδο τετράχορδον, το σύνολο τεσσάρων συνεχών χορδών ή φθόγγων που σχηματίζουν μια καθαρή τετάρτη. Το τετράχορδο υπήρξε το πρώτο σύστημα της προϊστορικής Ελλάδας. Υπήρχαν τρία γένη του τετράχορδου: το διατονικό, το χρωματικό και το εναρμόνιο.. Με τη σύζευξη δύο συνεχών τετραχόρδων δημιουργήθηκε το επτάχορδο σύστημα, λ.χ. : mi - fa - sol - la, με la - si ύφ. - do - re. Το επτάχορδο σύστημα αποδόθηκε στον Τέρπανδρο Τέρπανδρος, (περ. 710-περ. 7ος αι. π.Χ.)ˇ γεννήθηκε στην ντισσα της Λέσβου, πήγε στη Σπάρτη, όπου πρώτος νίκησε στους μουσικούς αγώνες των Καρνείων το 676 και το 673 π.Χ. Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη Σπάρτη, όπου έπαιξε συμφιλιωτικό ρόλο στις πολιτικές έριδες και απέκτησε τη φήμη του κατεξοχήν μουσικού, του ιδρυτή και θεμελιωτή της μουσικής ζωής της πόλης. Υπήρξε απαράμιλλος στην κιθαρωδική τέχνη, ενώ του αποδίδονται πολλές εφευρέσεις και καινοτομίες, όπως η επέκταση του επταχόρδου στο οκτάχορδο, η καθιέρωση και ονομασία των κιθαρωδικών νόμων, η εφεύρεση της βαρβίτου κ.ά. (7ος αι. π.Χ.). Το επόμενο βήμα ήταν η δημιουργία του οκτάχορδου συστήματος (6ος αι. π.Χ.) με την παρεμβολή μιας διάζευξης διάζευξις, όρος που καθόριζε το χώρισμα δύο τετραχόρδων, δηλ. όταν ένας ολόκληρος τόνος χώριζε το τέλος ενός τετραχόρδου από την αρχή του επόμενου. ανάμεσα στα δύο συνεχή τετράχορδα: mi - fa - sol - la, διάζευξη la - si, και si - do - re - mi. Η προσθήκη της όγδοης χορδής αποδόθηκε στον Πυθαγόρα Πυθαγόρας, (περ. 572-περ. 500 π.Χ.)ˇ μεγάλος φιλόσοφος, μαθηματικός και θεωρητικός της μουσικής. Γεννήθηκε στη Σάμο. Ίδρυσε τη Σχολή του στον Κρότωνα της Κάτω Ιταλίας. Πέθανε στο Μεταπόντιο. Υπήρξε ο πρώτος που πρόβαλε και υποστήριξε την επιστημονική βάση της μουσικήςˇ η φιλοσοφική του θεώρηση του κόσμου βασιζόταν πάνω στην πίστη ότι καθετί πρέπει να ερμηνευτεί με αριθμούς. Στη μουσική ανακάλυψε τους αριθμητικούς λόγους των συμφωνιών της 8ης, 5ης, 4ης, του μείζονος τόνου. Στον Πυθαγόρα αποδιδόταν και η ταξινόμηση των επτά αρμονιών, και στη Σχολή του η θεωρία της αρμονίας των σφαιρών. (βλ. τα λ. λύρα λύρα, έγχορδο, "κατεξοχήν" εθνικό όργανο της αρχαίας Ελλάδας, συνδεόταν στενά με τη λατρεία του Απόλλωνα. Κατά τον μύθο, επινοήθηκε από τον Ερμή. Αρχικά είχε τρεις ή τέσσερις χορδές, για μια μακρά περίοδο όμως είχε επτά, ενώ πολλοί μουσικοί προσέθεσαν κι άλλες. Πιστεύεται πως το δεξί χέρι έπαιζε με πλήκτρο, ενώ το αριστερό με τα δάχτυλα. Το κούρδισμα της λύρας (και της κιθάρας) είναι ενα θέμα που δεν έχει οριστικά ξεκαθαριστεί. και οκτάχορδον οκτάχορδον, σύστημα με οκτώ νότες ή χορδέςˇ κλίμακα με οκτώ νότες. Πριν από τον Αριστόξενο ονομαζόταν αρμονία.). Η κατοπινή προσθήκη περισσότερων χορδών είχε ως συνέπεια τη χρήση και άλλων συστημάτων. Το επτάχορδο σύστημα ήταν το κύριο σύστημα της κλασικής εποχής, ενώ το οκτάχορδο ήταν το πρώτο πλήρες σύστημα.
Τα συστήματα, κατά την αριστοξένεια θεωρία, διέφεραν: 1. ως προς το μέγεθοςˇ 2. ως προς το γένος γένος, 1. όρος που σήμαινε τη διάφορη διάταξη των διαστημάτων στη σύσταση ενός τετραχόρδου ή ενός πιο μεγάλου συστήματος, του οποίου το τετράχορδο είναι συστατικό μέρος. Τα γένη ήταν τρία: το διατονικόν ή διάτονον, το χρωματικόν ή χρώμα και το εναρμόνιον ή αρμονία. 2. Τα γένη στη Ρυθμική καθορίζονται, κατά τον Αριστόξενο, από τη σχέση της θέσης προς την άρση. Υπήρχαν τρία ρυθμικά γένη: το δακτυλικό, το ιαμβικό και το παιωνικό. Σύμφωνα με τον Αριστείδη, μερικοί προσθέτουν και το επίτριτο. 3. Σε μερικές περιπτώσεις η λέξη γένος χρησιμοποιούνταν και με τη σημασία του στιλ, όπως η λέξη τρόπος.ˇ 3. ως προς τη συμφωνία και διαφωνία (στο επτάχορδο τα δύο άκρα σχηματίζουν διάστημα 7ης, δηλ. διαφωνία, ενώ στο οκτάχορδο σχηματίζουν διάστημα 8ης, δηλ. συμφωνία) 4. ως προς το σύμμετρο και ασύμμετρο (ρητού και αλόγου)ˇ 5. ως προς το συνεχές και μη συνεχές (συνεχούς ή εξής εξής, συνεχώς. 1. Εξής φθόγγοι, νότες που ακολουθούν η μια την άλλη στο υψος. 2. εξής τετράχορδαˇ συνεχή τετράχορδα, τετράχορδα που ακολουθούν το ένα το άλλο, ανεξάρτητα αν είναι συνημμένα ή διεζευγμένα. 3. εξής διαστήματαˇ διαστήματα που ακολουθούν το ένα το άλλο στο ύψοςˇ εκείνα που τα άκρα τους είναι εξής, δηλ. συνεχήˇ π.χ. do - mi, fa - la. και υπερβατού υπερβατόν, διαβατό με πήδημα, δηλ. με διάστημα μη συνεχές, μεγαλύτερο της 2αςˇ αντίθ. του εξής.)ˇ 6. ως προς το συζευγμένο και διαζευγμένοˇ και 7. ως προς το αμετάβολο και μεταβολικό (του αμεταβόλου και εμμεταβόλου) πρβ. Κλεον. Εισαγ. 8 και Αριστόξ. ρμ. Ι, 17-18. Στην εποχή του Πτολεμαίου Πτολεμαίος, Κλαύδιοςˇ (85 ή 108 μ.Χ. - περ. 163-168 μ.Χ.) μεγάλος γεωγράφος, αστρονόμος, μαθηματικός και θεωρητικός της μουσικής. Εκτός από τα πολυάριθμα και σημαντικά βιβλία του για την αστρονομία, τη γεωγραφία και τα μαθηματικά, έγραψε ένα σημαντικότατο επιστημονικό έργο για τη μουσική, τα Αρμονικά, σε τρία βιβλία (Αρμονικών βιβλία τρία). Το έργο αυτό αποτελεί μια πολύτιμη εκτίμηση, ερμηνεία και ανάπτυξη των πυθαγόρειων δογμάτων και αρχών για τη μουσική., το οκτάχορδο θεωρούνταν το πρώτο πραγματικό σύστημα, ενώ το τετράχορδο ήταν ένα συστατικό μέρος του. Ο Πτολεμαίος (Π, 4, I.D. 50, 12 κε.ˇ Wallis III, 56) υποστηρίζει πως: "Σύστημα μεν απλώς καλείται το συγκείμενον μέγεθος εκ συμφωνιών καθάπερ συμφωνία, το συγκείμενον μέγεθος εξ έμμελειών και έστιν ώσπερ συμφωνία συμφωνιών το σύστημα" (σύστημα λέγεται απλώς το μέγεθος που αποτελείται από συμφωνίες, όπως ακριβώς συμφωνία είναι το μέγεθος που αποτελείται από εμμέλειες εμμελής, εκείνος που είναι σύμφωνος με τους νόμους του μέλουςˇ μελωδικός. (μελωδικότητες)ˇ έτσι, το σύστημα είναι σαν μια συμφωνία συμφωνιών). "Τέλειον δε σύστημα λέγεται το περιέχον πάσας τας συμφωνίας μετά των καθ' εκάστην ειδών" (και τέλειο σύστημα είναι εκείνο που περιέχει όλες τις συμφωνίες με όλα τα είδη τους). Ο Πορφύριος Πορφύριος, (232/233 Τύρος-304/305 μ.Χ. Ρώμη;)ˇ το αρχικό του όνομα ήταν Μάλχος (στα αραβικά Malik=βασιλιάς). Τη συμβολή του στη μελέτη της μουσικής αποτελούν τα Σχόλιά του στα Αρμονικά του Πτολεμαίου., σχολιάζοντας όλα αυτά, εξηγεί ότι οι συμφωνίες που αποτελούν ένα σύστημα (που είναι συστατικά του συστήματος) είναι η τετάρτη και η πέμπτη (δια τεσσάρων δια τεσσάρων, το διάστημα καθαρής 4ης, που οι Πυθαγόρειοι το ονόμαζαν συλλαβή συλλαβή, το διάστημα της καθαρής τετάρτης, όπως ονομαζόταν από τους Πυθαγορικούςˇ γενικά γνωστό ως δια τεσσάρων. Προσδιορίζεται από τον μαθηματικό λόγο 4/3. ή συλλαβά (λόγος 4:3). και δια πέντε δια πέντε, το διάστημα της 5ης καθαρής.)ˇ η δια πασών (οκτάχορδο, ογδόη) είναι επομένως το πρώτο πλήρες σύστημα που σχηματίστηκε. Και τέλειο σύστημα είναι εκείνο που δεν του λείπει τίποτε ("το λείπον εν μηδενί", δηλ. η δις δια πασώνˇ Comment. I.D. 162-163ˇ Wallis III, 339). Μετά το οκτάχορδο μπήκαν σε χρήση τα λεγόμενα Τέλεια Συστήματα, γιατί περιλάμβαναν "όλα τα τμηματικά συστήματα της 4ης, 5ης και 8ης" (Πτολεμ. Π, 4)ˇ τα Συστήματα αυτά ήταν τα ακόλουθα: (1) το Σύστημα τέλειον έλαττον, (2) το Σύστημα τέλειον μείζον και (3) το Σύστημα τέλειον αμετάβολον. 1. Σύστημα τέλειον έλαττον (ή έλασσον), ονομαζόμενο και Δια πασών και δια τεσσάρων ήταν συνθεμένο από τρία συνημμένα συνημμένος, συνδεδεμένος, ενωμένος (με φθόγγο ή τετράχορδο). τετράχορδα τετράχορδον, το σύνολο τεσσάρων συνεχών χορδών ή φθόγγων που σχηματίζουν μια καθαρή τετάρτη. Το τετράχορδο υπήρξε το πρώτο σύστημα της προϊστορικής Ελλάδας. Υπήρχαν τρία γένη του τετράχορδου: το διατονικό, το χρωματικό και το εναρμόνιο. και τον προσλαμβανόμενο προσλαμβανόμενος, προστεθειμένος φθόγγος. Έτσι ονομαζόταν ο φθόγγος (νότα) που πρόσθεταν κάτω από το πιο χαμηλό τετράχορδο (τετράχορδο υπατών) και στα συστήματα Τέλειον Μείζον και Τέλειον Έλαττον. Το χαμηλό la στις μεταγραφές αρχαίας ελληνικής σημειογραφίας.. Γι' αυτό το λόγο ήταν γνωστό και ως Σύστημα συνημμένωνˇ ονομαζόταν και μετάβολον ή μεταβολικόν, γιατί επέτρεπε τη μεταβολή μεταβολή, μετατροπία. Το έκτο μέρος της αρμονικής. Η αλλαγή που γινόταν κατά τη διάρκεια μιας μελωδίας, ως προς το γένος, το σύστημα, τον τόπο, το ήθος κτλ.ˇ (μετατροπία) τόνου (Πτολεμ. ΙΙ, 6).
2. Σύστημα τέλειον μείζον, γνωστό και ως Σύστημα διεζευγμένων, εξαιτίας της διάζευξης διάζευξις, όρος που καθόριζε το χώρισμα δύο τετραχόρδων, δηλ. όταν ένας ολόκληρος τόνος χώριζε το τέλος ενός τετραχόρδου από την αρχή του επόμενου. ανάμεσα στη μέση μέση, η κεντρική νότα του επτάχορδου συστήματος ή η πρώτη νότα του δεύτερου (χαμηλότερου) τετράχορδου στο οχτάχορδο σύστημα (στις μεταγραφές: la) και η αντίστοιχη χορδή της λύρας ή της κιθάρας. και στην παραμέση παραμέση, η νότα και η χορδή "παρά" τη μέση (la), μία μεγάλη δευτέρα πιο πάνω (si) (στο σύστημα Τέλειον Μείζον)ˇ ήταν συνθεμένο από τέσσερα τετράχορδα συνημμένα κατά ζεύγη, με μια διάζευξη στο μέσο, και τον προσλαμβανόμενο :
Το σύστημα αυτό ήταν η συμπλήρωση ενός άλλου συστήματος που λεγόταν δωδεκάχορδον δωδεκάχορδον, σύστημα με δώδεκα χορδές ή νότες. ή Σύστημα δια πασών και δια πέντε:
Το σύστημα αυτό ήταν συνθεμένο από τρία τετράχορδα, από τα οποία τα δύο χαμηλότερα ήταν συνημμένα. Για το Ενδεκάχορδο σύστημα βλ. λ. ενδεκάχορδον ενδεκάχορδον, σύστημα με ένδεκα χορδές. Το σχημάτιζαν τρία τετράχορδα από τα οποία τα δύο χαμηλότερα ήταν συνημμένα και το τρίτο, πιο ψηλά, ήταν διεζευγμένο..
3. Με την ένωση των δύο Τέλειων Συστημάτων (1 και 2) σχηματιζόταν το καλούμενο Σύστημα τέλειον αμετάβολον:
Τα τρία Τέλεια Συστήματα δίδονται πιο πάνω στο διατονικό διάτονον, το γένος στο οποίο γινόταν χρήση τόνων και ημιτονίων. Υπάρχουν δύο παραλλαγές ή υποδιαιρέσεις (χρόαι) του διατονικού γένους, το μαλακόν και το σύντονον. Ήταν μάλλον το αρχαιότερο από τα τρία γένη και, κατά γενική παραδοχή, το πιο απλό και πιο φυσικό, αλλά και "πιο ανδροπρεπές και αυστηρότερο" γένος γένος, 1. όρος που σήμαινε τη διάφορη διάταξη των διαστημάτων στη σύσταση ενός τετραχόρδου ή ενός πιο μεγάλου συστήματος, του οποίου το τετράχορδο είναι συστατικό μέρος. Τα γένη ήταν τρία: το διατονικόν ή διάτονον, το χρωματικόν ή χρώμα και το εναρμόνιον ή αρμονία. 2. Τα γένη στη Ρυθμική καθορίζονται, κατά τον Αριστόξενο, από τη σχέση της θέσης προς την άρση. Υπήρχαν τρία ρυθμικά γένη: το δακτυλικό, το ιαμβικό και το παιωνικό. Σύμφωνα με τον Αριστείδη, μερικοί προσθέτουν και το επίτριτο. 3. Σε μερικές περιπτώσεις η λέξη γένος χρησιμοποιούνταν και με τη σημασία του στιλ, όπως η λέξη τρόπος., αλλά πρέπει να νοηθούν επίσης και στο χρωματικό χρωματικόν, το γένος στο οποίο ένα διάστημα ενός τόνου και μισού χρησιμοποιούνταν ως χαρακτηριστικό συστατικό στοιχείοˇ έτσι, το χρωματικό τετράχορδο θα προχωρούσε με ημιτόνιο, ημιτόνιο και ενάμιση τόνο: mi - fa - fa δί. - la ή mi - fa - sol ύφ. - la. Υπήρχαν τρεις χρόες στο χρωματικό: (α) το χρωματικό μαλακό, (β) το ημιόλιο και (γ) το τονιαίο ή σύντονο. γένος και στο εναρμόνιο εναρμόνιον, το γένος στο οποίο γινόταν χρήση τετάρτων του τόνου. H επινόησή του αποδιδόταν στον Όλυμπο. Το τετράχορδο στο εναρμόνιο γένος προχωρεί με τον ακόλουθο τρόπο: mi mi1/4 fa la. Ο όρος αρμονία πολύ συχνά αντικαθιστούσε τον όρο εναρμόνιο γένος από την εποχή του Αριστόξενου και κατόπι.:
Βλ. επίσης τα λ. απλούν απλούν, απλό. "Απλούν σύστημα", απλό, μη μετατροπικό σύστημα, που είναι αρμοσμένο σε μία μέση. Το επίθ. "απλούς" χρησιμοποιείται σε αντιδιαστολή προς το "διπλούς" και "πολλαπλούς"., διπλούν διπλούν, διπλό σύστημαˇ σε αντιδιαστολή προς το απλό σύστημα, το διπλό θα μπορούσε να θεωρηθεί "μετατροπικό". και πολλαπλούν πολλαπλούν, σύστημαˇ.
Σημειώσεις: 1. Η γραφή αυτών των συστημάτων, όπως δίδεται παραπάνω, είναι καθαρά συμβολική ως προς το ύψοςˇ εκφράζει μόνο την εσωτερική διάταξη των διαστημάτων τους. Τα συστήματα πρέπει να νοηθούν ανεξάρτητα από οποιοδήποτε οριστικό ύψος, μολονότι, βέβαια, κάθε σύστημα μπορεί να τοποθετηθεί πάνω σ' ένα ειδικά ύψος (βλ. λ. τόνος τόνος, όρος με διάφορες, και κάποτε όχι ολότελα ξεκαθαρισμένες, σημασίες στην αρχαία ελληνική μουσική.
1. τάση (τάσιςˇ ύψος). 2. διάστημα κατά το οποίο η 5η ξεπερνά την 4η, η μεγάλη 2η. 3. κλίμακα τοποθετημένη σ' ένα ορισμένο ύψος. 4. Ο Κλεονείδης δίνει μια τέταρτη σημασίαˇ τη σημασία του φθόγγου (ήχου, τόνου), π.χ. επτάτονος φόρμιγξ. 5. Ο όρος τόνος συχνά χρησιμοποιείται και για την αρμονία.). 2. Το θέμα της ύπαρξης άλλων "συστημάτων" ή κλιμάκων πριν από το επτάχορδο υπήρξε αντικείμενο μελετών και ερευνών και, σε μερικές περιπτώσεις, εικασιών και υποθέσεων. Είναι γενικά παραδεκτό από πολλούς νεότερους μελετητές και θεωρητικούς ότι υπάρχει μαρτυρία σε αρχαίους συγγραφείς (Πλάτωνα Πλάτων, (429/427-περ. 347 π.Χ.). Σε ό,τι αφορά τη μουσική, ο μεγάλος φιλόσοφος σπούδασε μουσική με τον Δράκοντα τον Αθηναίο και τον Μέτελλο τον Ακραγαντίνο, επηρεάστηκε ιδιαίτερα από τις αρχές του Δάμωνα για την ηθική αξία της μουσικής, ενώ ως συγγραφέας ήταν Πυθαγορικός. Ήταν ένας μουσικός πιστός στην παράδοση, ορθόδοξος, συντηρητικός και αδιάλλακτος στις πεποιθήσεις του. Στην Πολιτεία συζητεί την ηθική σημασία ορισμένων αρμονιών και ρυθμών, ενώ τη φιλοσοφική του αντίληψη για τη μουσική εκθέτει και στον Τίμαιο., Αριστείδη Αριστείδης, θεωρητικός και συγγραφέας μουσικής. Πιστεύεται ότι έζησε ανάμεσα στον 1ο και 3ο αι. μ.Χ. Έχει γράψει ένα σημαντικό σύγγραμμα για τη μουσική με τον τίτλο Περί μουσικής, διαιρεμένο σε τρία βιβλία., Νικόμαχο Νικόμαχος, (2ος αι. μ.Χ.)ˇ Πυθαγόρειος μαθηματικός και θεωρητικός της μουσικήςˇ γεννήθηκε στην πόλη Γέρασα της Συρίας. Έγραψε ένα βιβλίο με τον τίτλο Αρμονικής Εγχειρίδιον (ή Αρμονικόν Εγχειρίδιον), στο οποίο εκθέτει και διασαφηνίζει, τις πυθαγόρειες αρχές πάνω στη μουσική., Πλούταρχο Πλούταρχος, (46/48 μ.Χ. περίπου - μετά το 120 μ.Χ.) φιλόσοφος, βιογράφος και ιστορικός. Τα έργα του διαιρούνται σε δύο μεγάλες ομάδες, τους Βίους Παραλλήλους και τα Ηθικά, στα οποία υπάρχουν συχνές αναφορές στη μουσική. Υπάρχουν όμως και δύο εκτεταμένες μελέτες του ειδικά για τη μουσική, η Περί της εν Τιμαίω ψυχογονίας, σχόλια στις μουσικές θεωρίες του Πλάτωνα στον Τίμαιο, και ο διάλογος Περί μουσικής, μια πραγματεία που περιέχει πολλές πληροφορίες σχετικές κυρίως με την ιστορία αλλά και τη θεωρία της αρχαίας ελληνικής μουσικής.) για τη χρήση, ιδιαίτερα σε προκλασικούς χρόνους, "λειψών" κλιμάκων ή κλιμάκων με μικρότερο αριθμό φθόγγων από εκείνον του επτάχορδου. Μερικοί από τους μελετητές αυτούς, στηριγμένοι στη θεωρία της εξέλιξης των κλιμάκων μέσα στον κύκλο των πέμπτων, εισηγήθηκαν ότι το νήμα προς την πρώτη αρχέτυπη κλίμακα της αρχαίας Ελλάδας βρίσκεται στα όργανο δίχορδο δίχορδος, με δύο χορδέςˇ οι δύο χορδές του χορδίζονταν πιθανόν σε διάστημα καθαρής 4ης (do - fa ή re - sol, αλλιώς καθαρής 5ης, fa - do, sol - re). Νέα βήματα στην εξέλιξη των κλιμάκων έγιναν, κατά τη θεωρία που υποστηρίζεται από την εθνομουσικολογία, με προοδευτικές προσθήκες μιας τρίτης χορδής-νότας (τρίχορδη λύρα, fa - do - sol ή sol - re - laˇ κλίμακα: do - fa - sol ή re - sol - la κτλ.) και μιας τέταρτης (τετράχορδη λύρα, 5ες fa - do - sol - re ή sol - re - la - mi ή re - la - mi - siˇ κλίμακες: do - re - fa - sol ή re - mi - sol - la ή re - mi - la - si, αλλά επίσης τρίχορδες κλίμακες: re - sol - la - re ή mi - la - si - mi). Ένα πολύ σημαντικό στάδιο αποτέλεσε η προσθήκη της πέμπτης νότας (fa - do - sol - re - la ή sol - re - la - mi - siˇ κλίμακες: do - re - fa - sol - la, ή re - mi - sol - la - si κτλ.), δηλαδή η τονική ή χωρίς ημιτόνιο πεντάηχη ή πεντάφθογγη κλίμακα. Αληθινά, η πεντάηχη κλίμακα είναι ένα γενικά παραδεκτό στάδιο στην εξέλιξη των κλιμάκων και της μουσικής, και το γεγονός αυτό επιβεβαιώνεται από τις σύγχρονες εθνομουσικολογικές έρευνες. Υποστηρίζεται λοιπόν ότι η πεντάηχη ήταν σε χρήση στην προκλασική εποχή και ότι παλιές πεντατονικές μελωδίες σπονδής σπονδείον, καταρχήν, αγγείο που χρησιμοποιούνταν για την τέλεση των σπονδών. Στη μουσική: 1. τραγούδι που τραγουδιόταν ή οργανική μελωδία που παιζόταν μπροστά στο βωμό κατά τη σπονδή 2. το τέταρτο τμήμα του πυθικού νόμου, όπου ανακοινωνόταν η νίκη του Απόλλωνα, στον αγώνα του με τον Πύθωνα. εκτελούνταν ακόμα μέχρι την εποχή του Αριστόξενου (4ος αι. π.Χ.). Η θεωρία για μια πιθανή εξάηχη κλίμακα έχει επίσης προωθηθεί (J. Chailley: L'hexatonique grec d'apres Nicomaqueˇ βλ. παρακάτω, βιβλιογραφία). Η υπόθεση αυτή συμφωνεί με τη θεωρία της εξέλιξης των κλιμάκων μέσα στον κύκλο των πέμπτων, όπως έχει εκτεθεί παραπάνω. Ο Jacques Chailley, βασισμένος σε ορισμένα χωρία του Νικόμαχου, υποστηρίζει την ύπαρξη μιας τέτοιας κλίμακας, που προήλθε από έξι καθαρές πέμπτες (fa - do - sol - re - la - miˇ κλίμακα: mi - fa - sol - la - do - re - mi ή παρμένη προς τα κάτω: mi - re - do - la - sol -fa - mi, χωρίς si και τρίτονο). Μια πιο βαθιά μελέτη του θέματος θα μας παρέπεμπε στην εξέταση των "λειψών" κλιμάκων των Πλάτωνα - Αριστείδη ή στον σπονδειάζοντα τρόπο σπονδειακός τρόπος, η κλίμακα στην οποία γινόταν χρήση του σπονδειασμού (ανύψωση ενός φθόγγου κατά τρεις διέσεις)..
Εκλογή βιβλιογραφίας :
L. Laloy, "Anciennes gammes enharmoniques", I και ΙΙ, Revue de Philologie, 23 (1899), 238 κε. και 24 (1900), 31-43. J. F. Mountford, "Greek Music and its Relation to Modern Times", JHS, 40 (1920), 13-42. J. F. Mountford, "The Musical Scales of Plato's Republic", Classical Quarterly, 18 (1923), 125-136. K. Sachs, "Die griechische Instrumentalnoteschrift", Zeitschrift fur Musikwissenschaft, 6 (1924), 289-301. K. Sachs, The History of Musical Instruments, Ν. Υόρκη 1940, σσ. 131-132. Th. Reinach, La musique grecque, Παρίσι 1926, σ. 16 κε. J. Yasser, A Theory of Evolving Tonality, Ν. Υόρκη 1932, σ. 40 κε. και 140 κε. R. P. Winnington-Ingram, Mode in Ancient Greek Music, Cambridge 1936ˇ κεφ. "The Evidence of Early Scales", σσ. 21-30. R. P. Winnington-Ingram, "The Pentatonic Tuning of the Greek Lyre: a Theory Examined", Classical Quarterly, Νέα Σειρά, τ. 6, άρ. 3-4, Οξφόρδη 1956, σσ. 169-186. Ο. Gombosi, Tonarten und Stimmungen der antiken Musik, Κοπεγχάγη 1939. Fr. Lasserre, Plutarque De la musique, Olten και Λοζάννη 1954, σ. 152 κε. J. Chailley, "L'hexatonique grec d'apres Nicomaque", στη REG, 69 (1956), 73-100. S. Baud-Bovy, "L'accord de la lyre antique et la musique populaire de la Grece moderne", Revue de Musicologie, 53 (1967), 3-20.
Βλ. και άλλη βιβλιογραφία στο λ. αρμονία αρμονία, γενική σημασία της λέξης: σύνδεση, συναφή. 1. Σύμφωνα με τους παλιούς θεωρητικούς σήμαινε την ογδόη και τη διαφορετική διάταξη των φθόγγων μέσα στην ογδόη ή μέσα σ' ένα σύστημα με τα μέρη του συνδεμένα έτσι που να σχηματίζουν ένα τέλειο σύνολο. Συνήθως αναφέρονται επτά αρμονίες. Μετά την εποχή του Αριστόξενου, ο όρος δια πασών αντικατέστησε τον όρο αρμονία σε πολλά κείμενα 2. Στην εποχή του Αριστόξενου και κατόπιν ο όρος αρμονία χρησιμοποιούνταν πολύ συχνά με τη σημασία "εναρμόνιο γένος", μαζί με τον όρο εναρμόνιος.
Σύστημα στη μετρική μετρική, η επιστήμη του μέτρουˇ πρέπει να ξεχωρίζεται από τη ρυθμική, που έχει πλαίσια γενικότερα και πλατύτερα. ήταν μια σειρά από δύο ή περισσότερες περιόδους ενωμένες μαζί σε μια ρυθμική (ή μελωδική) ενότητα.
μέλος, γενικά, μέλος, τμήμα. Στη μουσική, χορικό ή λυρικό τραγούδιˇ μελωδία γενικά. Στη φωνητική μουσική αποτελείται από τρία στοιχεία: τους φθόγγους, το ρυθμό και τα λόγια. Ο Ανώνυμος (Bell. 46, 29) ονομάζει τέλειον μέλος εκείνο που αποτελείται από λόγια, μελωδία και ρυθμό" ("τέλειον δε μέλος εστί το συγκείμενον εκ τε λέξεως και μέλους και ρυθμού"). Η χρησιμοποίηση από τον Ανώνυμο της λέξης "μέλος" αντί φθόγγου φθόγγος, ήχος, φωνή. Στη μουσική, ένας ήχος με καθορισμένο ύψος που παραγόταν από φωνή ή οποιοδήποτε μουσικό όργανο. (ή αρμονίας αρμονία, γενική σημασία της λέξης: σύνδεση, συναφή. 1. Σύμφωνα με τους παλιούς θεωρητικούς σήμαινε την ογδόη και τη διαφορετική διάταξη των φθόγγων μέσα στην ογδόη ή μέσα σ' ένα σύστημα με τα μέρη του συνδεμένα έτσι που να σχηματίζουν ένα τέλειο σύνολο. Συνήθως αναφέρονται επτά αρμονίες. Μετά την εποχή του Αριστόξενου, ο όρος δια πασών αντικατέστησε τον όρο αρμονία σε πολλά κείμενα 2. Στην εποχή του Αριστόξενου και κατόπιν ο όρος αρμονία χρησιμοποιούνταν πολύ συχνά με τη σημασία "εναρμόνιο γένος", μαζί με τον όρο εναρμόνιος) είναι χαρακτηριστική και δείχνει τη χρήση του όρου "μέλος" στη σημασία εναλλαγής φθόγγων. Ο Πλάτων (Πολιτεία Γ', 398D) καθορίζει τα συστατικά μέρη ή στοιχεία του μέλους ως εξής: "το μέλος έχει τρία στοιχεία, τις λέξεις, τη μελωδία και το ρυθμό" ("λόγος, αρμονία, ρυθμός"). Ο Βακχείος (Εισ. 78) καθορίζει το μέλος ως: "το εκ φθόγγων και διαστημάτων και χρόνων συγκείμενον" (το αποτελούμενο από νότες και διαστήματα και χρόνους [διάρκειες]). Έτσι, το μέλος είναι επίσης συνώνυμο της μελωδίας σε μια γενική σημασία. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στην οργανική μουσική, όπου δεν υπάρχουν λόγια. Ο Σώπατρος λέει (Αθήν. Δ', 176A, 78): "και το μόναυλον μέλος ήχησε" (και ήχησε τη μελωδία με το μόναυλο μόναυλον, (μέλος)ˇ σόλο με τον μόναυλο.). μουσικόν μέλος σήμαινε τη φωνητική μελωδία σε αντιδιαστολή προς το "οργανικό μέλος".
Βλ. τα λ. ηρμοσμένος ηρμοσμένος, κανονισμένος (τακτοποιημένος, ρυθμισμένος) σύμφωνα με τους νόμους της μουσικής. και λογώδες μέλος λογώδες μέλος, μελωδία που μιλιέται, της ομιλίας..
Marie-Helen, aki Franciaorszagbol olvassa velunk Arisztoxenoszt...:)